Norman Davies - Boże Igrzysko. Tom II

I serdecznie, długo całuje dziewczynkę, która na piersiach jej wybucha gwałtownym płaczem [77] Ewa Curie, Maria Curie, tłum. Hanna Szyllerowa, Warszawa 1949, s. 29—32. .

Każdy Rosjanin, który śmiał okazać sympatię dla polskiego języka czy polskich obyczajów, narażał się na kłopoty. Tak na przykład niejaki pułkownik Krupskij, który po upadku powstania styczniowego pełnił funkcje komendanta w pewnym polskim miasteczku, został przez władze wojskowe zdegradowany z tego właśnie powodu. Wysunięto przeciw niemu zarzut, że publicznie mówił po polsku oraz tańczył poloneza. Długa walka o odzyskanie dobrej opinii zaważyła na życiu całej jego rodziny i przyczyniła się do tego, że jego córka, Nadieżda Krupska, towarzyszka życia Lenina, została zagorzałą rewolucjonistką. Jak więc widać, w polityce rusyfikacji w Polsce można dostrzec czynnik, który przesądził o zaciętości najwaleczniej szych przeciwników cara. Ulgi wprowadzone po 1905 roku nie zdążyły już naprawić zniszczeń, jakich dokonały poprzednie dziesięciolecia.

Jest jednak rzeczą niewątpliwą, że rusyfikacja wywarła istotny wpływ na wiele doniosłych aspektów życia. Sądząc z zewnętrznych pozorów, pod koniec XIX wieku Warszawa miała cechy kosmopolitycznej metropolii, gdzie polski koloryt lokalny być może modyfikował nieco cechy wspólne miastom w całym carskim imperium, ale nie mógł ich całkowicie przysłonić.

WARSZAWA I OKOLICE

PRZYJAZD. Większe hotele wysyłają powozy na dworce kolejowe (…).

ODJAZD. Bilety na koleje państwowe można nabyć za przedpłatę w wysokości 10—20 kopiejek; bagaż można zarejestrować za dodatkową opłatą, nie niższą niż 50 kopiejek, na ul. Długiej 30 i ul. Moniuszki 2; biura czynne są w godzinach 9—4, w niedziele i święta 9—12. Biura Międzynarodowej Spółki Wagonów Sypialnych mieszczą się w Hotelu Bristol (…).

DWORCE KOLEJOWE. Warszawa ma pięć dworców kolejowych. Na lewym brzegu Wisły:

l. DWORZEC WIEDEŃSKI (Foksal Warszawsko—Wiedeński) dla pociągów odjeżdżających w kierunkach na Kraków, Wiedeń, Toruń, Berlin i Sosnowiec. Stojący przy wyjściu policjant wręcza podróżnemu kontramarkę z numerem powozu. 2. DWORZEC KOWELSKI (Foksal Warszawsko—Kowelski), na południowy zachód od cytadeli, dla pociągów odjeżdżających w kierunkach na Mławę (Marienburg), Lublin, Kowel (Kiew) i Moskwę. (Trzy pociągi ekspresowe dziennie, dodatkowy pociąg do Moskwy odjeżdża z dworca brzeskiego). 3. DWORZEC KALISKI (Foksal Warszawsko—Kaliski), w pobliżu Dworca Wiedeńskiego, dla pociągów odjeżdżających w kierunkach na Łódź i Kalisz (pociągi ekspresowe z dworców Brzeskiego i Kijowskiego). Na prawym brzegu Wisły (Praga): 4. DWORZEC PETERSBURSKI (Foksal Warszawsko—St.Petersburski) dla pociągów odjeżdżających w kierunku na Wilno, Dyneburg i Petersburg. 5. DWORZEC BRZESKI (Foksal Warszawsko—Brzeski) dla pociągów odjeżdżających w kierunkach na Brześć Litewski, Moskwę, Kijów, Odessę, oraz w kierunku granicy (Wiedeń). Poszczególne dworce są ze sobą połączone liniami dojazdowymi.

HOTELE. * Hotel Bristol, Krakowskie Przedmieście 44, hotel pierwszej klasy, pokoje od 3 rb., śniad. ‘A, dejeuner (12—3), l ‘/2, kolacja (5—8) 2; loża 1 rb.; * Hotel de l’Europe (Europejski), Krakowskie Przedmieście 13; Gra«(/—/fote/5ró/)/(Bruhlowski), ul.hr.Kotzebue \’l; Hotel Polonia, Al. Jerozolimskie 53, nowo otwarty, naprzeciw Dworca Wiedeńskiego; Hotel de Rome (Rzymski), Nowosenatorska 1, chętnie odwiedzany przez właścicieli posiadłości wiejskich (…).

Pensjonat Wielhorska, Jasna 4. Pokoje 1—4, utrzymanie 1 — 1½ rb. Siedziba Protestanckiego Stowarzyszenia Młodych Kobiet (Jungfrauenverein), Widok 20, oraz Home Français, Warecka 15, przeznaczone dla nauczycielek i młodych kobiet podróżujących samotnie.

RESTAURACJE. Hotel Bristol, * Hotel Brühl (monachijskie i pilzneńskie piwo beczkowe), * Hotel de l’Europe, Polonia Palące Hotel, Hotel de Rome, Versailles, Aleje Ujazdowskie, Hotel d’Angleterre: kawiarnia—restauracja Ostrowskiego, róg Złotej: obiad(l—5) 75 kop., Wróbel, Mazowiecka 14, ob. 50 kop., kuchnia chwalona przez klientów.

WINA: Lijewski, Krakowskie Przedmieście 8, Ermitage, róg Widok i Marszałkowskiej, w pobliżu Dworca Wiedeńskiego, plat dujour 40 kop., Fukier, po zachodniej strome Rynku Starego Miasta (nr 27), stara winiarnia, która swe obecne skromne miejsce zajmuje od 1590 r. (…)

KAWIARNIE I CUKIERNIE. Kawa 15 kop., herbata 10—15 kop., czekolada 20 kop., także zimne mięsa i piwo. Lardelli, Nowy Świat 27 w pobliżu skrzyżowania z Alejami Jerozolimskimi… Semadeni, Teatr Wielki (…) wraz z mleczarnią (…). Warszawskie ciasta zasługująna polecenie. Dobre mleko można nabyć we wszystkich większych mleczarniach.

TEATRY. Teatr Wielki, na placu Teatralnym — opera i balet, loża 6 ‘A — 14 rb., parter od l rb. 40 kop. do 4 rb. 75 kop., nieczynny w lecie. Teatr Rozmaitości, w zachodnim skrzydle Teatru Wielkiego — dramat polski, Teatr Polski — komedie i dramaty. Maty Teatr, Moniuszki 5, w budynku Towarzystwa Miłośników Muzyki — sztuki współczesne. Teatry drugiej klasy: Teatr Nowoczesny, Boduena 4 — krótkie dramaty, komedia i operetka (przedstawienia o 8 i 10 wieczorem), Teatr Nowy (wyłącznie w lecie), Teatr Nowości — operetki i komedie, wyłącznie w zimie. Polski Teatr Letni w Ogrodzie Saskim, parter od rb. 50 kop. do 3 rb. 35 kop. Teatry rewiowe: Aąuarium, Renaissance. Kabaret: Oaza. Cyrk wyłącznie w zimie.

WYPOCZYNEK I ROZRYWKA. Vallee Suisse (Dolina Szwajcarska), ul. Szopena 5, tor do jazdy na wrotkach, dobra muzyka w letnie wieczory (wst. 30 kop.), koncerty symfoniczne we środy i soboty (50 kp.); Bagatela — w lecie operetka, w okresie zimowym orkiestra symfoniczna koncertuje niemal codziennie w holu siedziby Towarzystwa Miłośników Muzyki.

DOROŻKI. Kurs w obrębie rogatek miejskich 20, w godzinach nocnych (12—7 rano) — 35, zaprzęg dwukonny — 35 rb. 50 kop., bagaż 10 i 15 kop. od puda. Zwykłe jednokonne dorożki jadą powoli, ale dorożki dwukonne, zaprzężone w dobre konie, jeżdżą bardzo szybko. Woźnice dorożek z ogumieniem oczekują od klientów napiwku w wysokości 20—50 kop.

TRAMWAJE ELEKTRYCZNE, (taryfa od strefy: pierwsza klasa — 7, druga klasa — 5 kop.)

Główne skrzyżowania linii: Krakowskie Przedmieście (pomnik Mickiewicza) dla linii O, l, 3, 5, 7, 9, 17, 18, 22; Aleje Ujazdowskie, Dworzec Wiedeński, Dworzec Petersburski, Dworzec Brzeski, Stacja Wilanów. O (linia obwodowa), od pl. Zbawiciela, przez Marszałkowską, Złotą, Karmelicką, Nalewki, Miodową, Krakowskie Przedmieście, i Al. Ujazdowskie na pl. Zbawiciela; trasa 7 ‘/4 mili, czas przejazdu 62 min.

STATKI PAROWE. Niewielkie pasażerskie stateczki parowe (50 kop.), (restauracja na pokładzie), odjazd z przystani przy Moście Aleksandra, regularne kursy w dół i w górę Wisły w okresie letnim (od maja do października), po południu i wieczorem (…).

BANKI. Bank Państwowy, Bielańska 10, czynny w godz. 10—3; Bank Handlowy, Włodzimierska 27, Bank Kredytowy, ul. hr. Kotzebue 8.

KONSULATY. Konsul brytyjski, H. M. Grove, Służewska 3 (10—2), Konsul amerykański, T. E. Heenan, Al. Ujazdowskie 18 (10—3). Oddział Rosyjsko—Brytyjskiej Izby Handlowej.

LEKARZE (ze znajomością języka angielskiego). Dr Horodyński, Nowogrodzka 34, dr Raum (chirurg), Bracka 5, dr Solman, al. Jerozolimskie 63, dr Zaborowski (choroby kobiece), al. Jerozolimskie 58. Szpital Ewangelicki: Karmelicka 10 (…).

KOŚCIOŁY. Msza św. w jeż. angielskim (godz. 11) ul. Hortensji 3, kapelan: ks. H. C. Zimmerman. Kościół protestancki, niemiecki Kościół reformowany. Kościoły rzymskokatolickie otwarte przez cały dzień.