Norman Davies - Boże Igrzysko. Tom II

Patrz B. Mieczkowski, Bezrobocie w systemie komunistycznym, „Kultura”, Paryż (l 968), nr II/,s. 92—100.

J. Miedzińska, Likwidacja samorządu robotniczego, „Kultura”, Paryż (1958), nr 6/128, s. 105; P. Barton, Misere et revolte de 1’ouvrier polonais: 25 ans du syndicalisme d’etat: les 74 jours du proletariat, Paryż 1971; A. Litwin, Prawda o Radach Robotniczych, „Zeszyty Historyczne”, Paryż, XXIV (1973), s. 52—67.

B. Brodziński, Stopa życiowa w Polsce, 1945—1963, Londyn 1965. Od roku 1975 sytuacja ogólna uległa ponownie drastycznemu pogorszeniu.

Patrz 20 lat Ludowego Wojska Polskiego, Warszawa 1967, recenzja T. Nowackiego, „Zeszyty Historyczne”, Paryż, XII (1968), s. 203—206, wraz z przypisami; E. Żółtowski, Kto, kiedy, dlaczego o wojsku i obronności kraju. Warszawa 1973; The Military Balance, Międzynarodowy Instytut Spraw Międzynarodowych, Londyn 1977, Polana: s. 14—15.

J. R. Fiszman, Revolution and Tradition in People ‘s Poland: Education and Socialisation, Princeton 1972; G. Singer, Teacher Education in a Communist State: Poland 1956—1961, Nowy Jork 1965; Z. Skubała, Z. Tokarski, Polish Universities, Warszawa 1959. Patrz także A. Gella, Student Youth in Poland: four generations, 1945—1970, „Youth and Society”, VI (1975), nr 3, s. 309—343.

Sławomir Mrozek, Utwory sceniczne nowe, Kraków 1975, s. 126—127. Inteligencja jest przedmiotem nieustających kontrowersji; patrz np. A. Gella, The Life and Death of the old Polish intelligentsia, „Slavonic Review”, XXX (1970), s. 1—27; A. Matejko, Świadomość inteligencka, „Kultura”, Paryż (1971), nry 7/286,8/287, s. 126—137; W. Rysak, Inteligencja polska: rzeczywistość czy mit, „Kultura”, Paryż (1972) nry 7/298, 8/299, s. 178—185; G. Mond, The Role of the Intellectuals, „Canadian Slavonic Papers”, XV (1973), s. 122—133.

Zbigniew Herbert, Co myśli pan Cogito o piekle, w: Wiersze zebrane. Warszawa 1982, s. 252.

Patrz B. M. Maciejewski, Twelve Polish Composers, Londyn 1976.

J. Piekałkiewicz, Communist Local Government: a study ofPoland, Ohio 1977.

Zgodnie z konstytucją z 1952 oraz poprawkami wniesionymi w 1976, nadzór partii nad państwem oraz sojusz z ZSRR są podstawowymi zasadami prawnymi.

Mimo że organy partyjne różnią się od państwowych, stanowiska państwowe są z reguły powierzane członkom partii, a dygnitarze partyjni piastują dodatkowo urzędy państwowe.

Na płaszczyźnie instytucjonalnej komórki partyjne działają we wszystkich gałęziach wszystkich instytucji rządowych, w każdej (abiyce, szkole i biurze, uzupełniając kontrolę odgórną szczegółowym nadzorem wewnętrznym.

Prawny nadzór partii nad państwem, w połączeniu z podporządkowaniem wszystkich niższych organów partyjnych wyższym władzom partii, w praktyce daje gwarancje, że wszelki zarząd i administracja zostaną uzależnione od kolegialnej dyktatury Biura Poltycznego PZPR.

w W. Sokolewicz, Changes in the structure and functions of the Polish Sejm, „East Central Europe”, II (1975), s. 78—91. Na temat poprawek do konstytucji z r. 1976 patrz Dziennik Ustaw, nr 7, póz. 36, z 21 II 1976. Główne zmiany dotyczą Artykułu l, który wprowadza na określenie PRL termin „państwo socjalistyczne” w miejsce poprzedniego „demokracja ludowa”; Artykułu 3.1, który określa PZPR mianem „przewodniej siły politycznej” w kraju, oraz Artykułu 6.2, gdzie mówi się, że PRL „umacnia przyjaźń i współpracę z ZSRR i innymi państwami socjalistycznymi”.

V. Gsovski, Church and State behind the Iron Curtain, Nowy Jork 1955. Nowszy komentarz zawierają artykuły J. Turowicza, L. Dembińskiego i S. Staronia w „Canadian Slavonic Papers”, XV (1973), s. 151—183. Dwie biografie papieża — Mary Craig, Man from a far country, Londyn 1979, oraz: J. Błażyński, Pope John Paul II. A Manfrom Kraków, Londyn 1979 — dają żywy obraz katolicyzmu w dzisiejszej Polsce.

Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945 r. w San Francisco. Weszła w życie 24 października 1945. Polska ma w ONZ status członka—założyciela, ale ze względu na fakt istnienia dwóch rządów na konferencji w San Francisco nie była obecna. Przedstawiciel Polski złożył podpis pod Kartą NZ właśnie 16 października 1945 r. (przyp. red.).

Z. Brzeziński, The Soviet Bloc: Unity and Conflict, Cambridge, Mass., 1960; A. Bromke, Polish Foreign Policy in the 1970’s, „Canadian Slavonic Papers”, XV (1973), s. 192—204.

Norman Davies, Magical Mystery Tour of Poland, „The Times”, 27 X 1972.

Obecnie wiadomo, że pewne szczegóły oficjalnego życiorysu Gierka są niezgodne z faktami. Patrz Jan Nowak—Jeziorański, Polska z oddali. Warszawa 1989, s. 275—277 (przyp. tłum.).

Tej kluczowej cyfry nigdy się nie ujawnia w polskich źródłach, ale nie ma wątpliwości, że zadłużenie na Zachodzie rosło w alarmującym tempie w ciągu całej dekady. W roku 1979 suma zadłużenia zamykała się już liczbą złożoną z jedenastu cyfr; przekroczyła 20 miliardów dolarów, osiągając w ten sposób poziom równy szacunkowej sumie zadłużenia ZSRR.

Dissent in Poland: reports and documents in translation, December 1975—July 1977, Związek Polskich Studentów i Absolwentów na Emigracji, Londyn 1977; P. K. Raina, Political Opposition in Poland, 1955—1977, Londyn 1978.

Postscriptum zostało napisane przez wtóra. Bożego igrzyska przed 1981 r., co oczywiście znajduje odbicie w jego treści (przyp. tłum.).

Antoni Słonimski, Obrona księżyca, w: Wiersze, Warszawa 1974, s. 104.

Leopold Staff, Podwaliny, w: Wybór poezji, wyd. M. Jastrun, Wrocław 1970, s. 224.

Tekst (do s. 1097, w. 29) wg: „Tygodnik Powszechny”, nr 13 (2074) z 26 marca 1989, zatytułowany jw. Zmiany i skróty pochodzą od autora. Interwencje cenzury — zgodnie z wolą Daviesa — zachowano jak w pierwodruku (przyp. tłum.).

Fragment usunięty przez cenzurę brzmi: „Rozmiary totalitarnej cenzury prewencyjnej dostrzegłem dopiero w 77 roku, po przeczytaniu Czarnej księgi cenzury PRL, wydanej w Londynie na podstawie źródłowych dokumentów przywiezionych z kraju” (przyp. wyd.).

Usunięte przez cenzurę: „wymyśla albo zamazuje” (przyp. wyd.).