Уладзімір Бутрамееў - Вялікія і славутыя людзі зямлі Беларускай

Сем гадоў цягнулася вайна. У Ягайлы было войска, Вітаўта падтрымаў народ. Акрамя таго, Вітаўт вызначаўся як здольны палкаводзец, смелы і рашучы воін. Ягайла не вытрымаў і пайшоў на перамір'е. Па агульнай згодзе Вялікае княства зноў стала незалежнае, Вітаўт атрымаў тытул вялікага князя, Ягайла застаўся польскім каралём. Дзяржавы заключылі саюз, які меў вельмі важнае значэнне і даў выдатныя вынікі. Аб'яднаўшы свае ваенныя сілы дзве славянскія краіны нанеслі канчатковы ўдар па нямецкіх рыцарах-крыжаках. У бітве пры Грунвальдзе яны ўшчэнт разбілі ворагаў. Кіраваў аб'яднанымі сіламі Польшчы і Вялікага княства князь Вітаўт.

Вітаўту даводзілася многа ваяваць. Калі абараняцца, а калі і нападаць. Ён далучыў да Вялікага княства Смаленск. Сваю дачку Соф'ю Вітаўт аддаў за сына Дзмітрыя Данскога, але тройчы вадзіў свае палкі на Маскву. Мяжа паміж Вялікім княствам і Масковіяй у выніку заваёў Вітаўта праходзіла недалёка ад самой Масквы. Вітаўт прадоўжыў справу Альгерда — пры ім Вялікае княства дасягнула самых значных памераў.

Вітаўт быў не толькі знакамітым палкаводцам, але і дыпламатам, і дзяржаўным дзеячам. На перамовах, якія праходзілі ў Польшчы, германскі імператар Сігізмунд прапанаваў Вітаўту карону. Гэта не спадабалася Ягайлу, які хацеў трымаць Вялікае княства ў залежнасці ад Польшчы. Вітаўт не мог паступіць па сваім жаданні. Паводле легенды, ён прасіў Ягайлу дазволіць яму хоць тры дні пабыць каралём, але зайздроснік Ягайла адмовіў. Сіла была на яго баку.

Праз год у Вільні ў Вітаўта сабраліся паслы многіх суседніх дзяржаў, прыехаў і ўнук Вітаўта, вялікі князь маскоўскі Васіль. Вітаўта абвясцілі каралём і паведамілі імператару Сігізмунду. Імператар адправіў карону і іншыя рэгаліі, патрэбныя для каранавання. Але ў Гданьску па загадзе Ягайлы карону адабралі. Вітаўт так і не стаў каралём і, паводле легенды, памёр ад смутку.

Ягайла заснаваў славянскую польскую каралеўскую дынастыю. Ён жа фактычна ахрысціў літоўцаў. У беларускай гісторыі больш шануюць князя Вітаўта — воіна, пераможцу Грунвальда, князя, што ўсё жыццё імкнуўся да кароны і не дасягнуў яе, але назаўсёды праславіў сваё імя тым, што адстаяў незалежнасць Вялікага княства.

СОФ’Я ВІТАЎТАНА— жонка вялікага князя маскоўскага Васіля І, маці і суправіцельніца вялікага князя маскоўскага Васіля ІІ. Нарадзілася ў 1371 г. Памёрла ў 1453 г.

ВАСІЛЬ ІІ ЦЁМНЫ— вялікі князь маскоўскі, унук вляікага князя Вялікага княства Вітаўта. Нарадзіўся ў 1415 г. Памёр ў 1462 г.

Асаблівасць гістарычнага лёсу беларускай зямлі ў тым, што яна заўсёды аказвалася на перакрыжаваннях барацьбы. Барацьбы веры, барацьбы ідэй, інтарэ саў. На перакрыжаванні еўрапейскага Захаду і расійскага Усходу. Сапраўдны цуд, што наш народ змог вытрымаць такі націск з абодвух бакоў, ды не адно стагоддзе! I не толькі не знікнуць, неперайначыцца, не згубіць свой характар, свой першародны сэнс, але і паўплываць на абодва бакі гэтай адвечнай барацьбы Захаду і Усходу.

Нашчадкі Рагнеды далі Кіеўскай Русі пісаныя законы. Нашчадак князёў Вялікага княства заснаваў польскую каралеўскую дынастыю. Другі нашчадак князёў Вялікага княства здолеў супыніць феадальнае разбурэнне Масковіі і закласці аснову будучай Расіі. Гаворка ідзе пра ўнука Вітаўта, сына Соф'і Вітаўтаўны Васіля II Цёмнага.

Татарскія ханы патрабавалі, каб дзеці маскоўскіх князёў знаходзіліся ў Ардзе як заложнікі. Калі Дзмітрый Данскі рыхтаваўся да барацьбы з татарамі, яго сын уцёк з Арды. Здарылася так, што князь Вітаўт дапамог яму схавацца ў Малдавіі. У памяць аб гэтых падзеях Вітаўт і аддаў сваю дачку Соф'ю за сына Дзмітрыя Данскога.

Сына Соф'і Вітаўтаўны і Васіля чакаў вельмі складаны лёс. Пасля смерці свайго бацькі ён у дзесяцігадовым узросце заняў маскоўскі прастол. Але ў яго быў моцны сапернік — дзядзька Юрый, родны брат бацькі Васіля. Юрый хацеў сам стаць вялікім князем маскоўскім, але Соф'я Вітаўтаўна перашкодзіла гэтаму. Юрый спалохаўся, што яна папросіць дапамогі ў свайго бацькі — ваяўнічага Вітаўта і адступіўся. Калі Вітаўт памёр, Юрый пачаў зноў дамагацца прастола. Каму быць вялікім князем, звычайна вырашаў татарскі хан. Юрый адвёз у Арду багатыя падарункі і спадзяваўся, што пераможа Соф'ю Вітаўтаўну і яе сына, свайго пляменніка.

Соф'я паслала да хана вельмі хітрага і спрытнага баярына Усеваложскага. Той перасварыў паміж сабой хана і яго падначаленых, якія падтрымлівалі князя Юрыя, і дамогся, каб прастол застаўся сыну Соф'і — Васілю.