Махмут Хасанов - Сайланма әсәрләр. 1 том. Романнар

Һай, бу хыял дигән нәрсә! Татлы да соң!.. Сәет тә шул татлы хыял диңгезләрендә күп йөзде… Имештер, ул Чулпания белән күптән таныш инде. Алар – дуслар. Хәтта гашыйклар… Бер-берсеннән башка яши дә алмыйлар.

Көннәрнең берендә алар резин көпчәкле ябылмалы җиңел тарантаска утырып, кала читенә чыгып китәләр… Ә анда, имештер, нәкъ Әстерханда калган Нуркай күлләренә охшашлы матур күлләр бар. Нәкъ андагы кебек үк көмеш сыман ак чабаклар йөзә, ярлары да нәкъ андагыча – зифа камышлар белән капланган…

Һәм алар шундый күл буенда утыралар… Бер зәп-зәңгәр кыңгырау чәчәге, имештер, кадап куйган кебек булып, Чулпаниянең нәкъ башы өстендә үк асылынып тора…

Бәхетле чәчкә!..

Ул көнне Сәет, Чулпанияне өенә кадәр озатып куйгач та, әле яңадан шул күл буена килгән, имештер. Үзләре утырып торган урынны таба… Ә зәп-зәңгәр кыңгырау чәчәк һаман шунда. Чак кына, бары тик гашыйклар колагына гына ишетелерлек булып чыңлый, имештер. Сәет сак кына иелеп, иртә якта гына әле Чулпаниянең чәчләренә кагылып-тиеп торган шул чәчәкне үбә, имеш…

Хыялның бит аның чиге дә, чамасы да юк. Сәет инде хыялында Чулпанияне өенә дә алып кайткалады. Чулпания килеп кергәч, бүлмә эче кинәт яктырып, нурланып китте, имештер…

Кеше һаман да бернәрсә белән хыялланса (бу очракта инде саташса дип әйткәндә дә урынлы булыр), шул хыялына ияләшә башлый… Яшь шагыйрь Чулпаниянең һичшиксез килеп чыгачагына ышана башлады. Тиңдәшсез кунакны каршы алу хәстәрен күрергә кереште. Бүлмәсен җәннәт кебек итеп бизәтте, тоташтан өр-яңа җиһазлар алдырды…

Йорт хуҗалары, егетнең чама белмичә расходлануын күреп, хәтта бераз шөбһәгә дә төштеләр. Ләкин Сәет аларның андый тузга язмаган уйларына шунда ук чик куйды. Җиһазлар өчен дә исәп-хисапны өзде: бүлмә өчен задатканы да ярты елга алдан бирде.

Билгеле, акчасы су урынына акты. Андый вакытта акча белән санашып торалар димени! Аңарда әле акча бүлмә җиһазлауга гына түгел, Чулпания киләсе юлны гөлчәчәкләр белән түшәргә дә җитәрлек. Йорт-җирне саткан акчаның да әле хәзергә яртысының яртысы да тотылмаган. Калган өлеше ышанычлы урында – банкта.

Шунысын да әйтергә кирәк: Сәет, кырык ямаулы камзул кигән шәкертләр кебек, аена ике генә тәңкә түләп тора торган почмак алмады. Шулай ук кунакханәгә дә туктамады. Кави абзасының үтенеч-киңәше шулай иде. Берүзенә бер бүлмә аның. Ишеге дә аерым. Ике зур тәрәзәсе бар. Тәрәзәләр әллә ни зур булмаган тын бакчага караган. Урамы да бик тыныч. Хәер, шагыйрь кешегә иҗат итү өчен шарт кирәк бит.

Әмма соңгы көннәрдә кулына каләм алганы юк әле аның. Иртүк тору белән, бүлмәсендә мәш килә: чынлап та, кунак каршы алырга әзерләнгән кеше сыман, бик пөхтәләп бүлмәсен җыештыра. Һәр көнне диярлек зур гына бер чәчәк бәйләме сатып алып кайтып куя. Чәчәк утыртылган суны әледән-әле алыштырып тора. Өстенә су бөрки. Шиңмәсен, янәсе. Кич булды исә, сөйгәне белән очрашырга соңга калган кеше кебек, йөгерә-чаба бистә ягына китеп бара…

Ничек кенә булмасын, ул чиксез бәхетле. Күңеле күкләргә аша иде аның.

Сәет Чулпания исеме белән генә яши. Бүгенге көненә куанып, шул сылуны очраттырган теге көн өчен ул Ходайга рәхмәтен әйтеп бетерә алмый. Шул ук вакытта киләчәге өчен куркып та куйгалый, ничектер бу куаныч, бу бәхет озын гомерле булмас, ниндидер сәбәпләр аркасында аның кулыннан ычкыныр төсле иде.

Ничек тә кыз белән очрашасы, якыннан танышасы, үзенең мәхәббәтен белдерәсе иде…

Ул уй дөньясына батты, мең төрле планнар корды… Ахыр чиктә планның гадәттән тыш кыю, чамадан тыш дуамал булып күренгәнен, иң әрсезен сайлап алды ул. Әйдә, була бирсен. Шуңа күрә дә шагыйрь ич ул. Шагыйрь кеше нинди генә маҗараларга юлыкмас! Гомумән, гашыйк кеше куркудан өстен булырга тиеш. Куркак җанның мәхәббәте дә тулы була алуы шикле.

Үзен ул Петербургтан кайткан кеше итеп танытырга булды, янәсе, Чулпаниягә абыйсы Чыңгыздан кечкенә генә бер бүләк китергән.

Билгеле, шунда ук хәл-әхвәл сораша башлаячаклар… Андый очракта ул Чыңгызны бик үк яхшы белмим дип котылачак. Белмимнең башы авыртмас, диләр.

Ләкин ялганның тиз арада ачылачагы көн кебек ачык. Моның өчен Чулпаниянең абыйсына бүләк өчен рәхмәт әйтеп язган беренче хаты да бик җиткән… Әйдә, алдагысын Алла белә. Кем әйтмешли, Алла ташламаса, бүре ашамас. Анда күз күрер…

…Һәм менә ул Чулпанияләр ишегалдында басып тора. Кызлар, кем бу дигәндәй, бер егеткә, бер Чулпаниягә сынаулы караш ташладылар. Чулпания, «Белмим шул, бер дә күргән-белгән кешегә охшамаган» дигәндәй, җилкәләрен сикертеп куярга мәҗбүр булды. Аннары инде яхшысынмыйча, килгән кунакны каршы алу өчен, ишегалдына чыкты.