Мікола Калядны: Каханне (зборнік)

– Мяне клічуць Альгердам. Я – настаўнік касмічнай вучэльні.

– Якой?

– Касмічнай, – больш выразна вымавіў Альгерд. – Я буду аэранаўтам?

– Не. Міжпланетныя караблі цябе не чакаюць, хоць лятаць ты зможаш паўсюль.

– Як яны? – кіўком галавы Кастусь паказаў на акно.

– І як яны таксама. – Дзе я? У якой краіне?

– Ты ў Самбале, мясціне вышэйшага чалавецтва і правідэнцыйных сілаў.

– Я не ведаю такой.

– На Зямлі яна вядомая толькі некаторым. – Як я сюды трапіў?

– Я цябе забраў.

– Навошта?

– Каб выхаваць і навучыць. – Чаму?

– Нашай навуцы.

– А як яна завецца?

– Творчасць.

– …Не разумею. Чаму я?

– Ты – абраны.

Кастусь занепакоіўся і падумаў пра няпэўнасць, нават уяўнасць свайго становішча.

– Хаманея. Мне сніцца?

Нешта ўспомніўшы, ён здрыгануўся і хуценька абмацаў свае грудзі. Адчуўшы пад далонню амулет, задаволена ўздыхнуў.

– Ты не спіш і даўно ачуўся.

– Я жывы?

– Канечне.

– Што з людзьмі?

– Жывуць па-ранейшаму.

– А мае родзічы?

– Турбуюцца пра цябе, шукаюць.

– Я вярнуся да іх?

– Не.

Сэрца Кастуся балюча ёкнула ад раптоўнага прыліву горычы, і ён, узрушаны, ускочыў з пасцелі.

– Гэта жорстка. Яны будуць пакутаваць і сумаваць. І ніхто іх не суцешыць. Я хачу дадому.

– Твой дом тут.

Альгерд знарок паддаваў жару, каб пабачыць, як шугае вогнішча.

– Няпраўда! – цвёрда выгукнуў Кастусь і паглядам паімчаў удалячынь. – Ён там, дзе мае маці, бацька, браты, сястра, сябрукі…

– …альбо іншае атачэнне і нават адзіноцтва, калі імі прасякнеш.

Усхваляванасць не пакідала Кастуся. Ён сердаваў, што суразмоўца ўпэўнена і лёгка расхіствае ягоную пазіцыю, а ў яго не стае пераканаўчых аргументаў, каб трымацца.

– Тое, ад чаго пайшоў, нішто не заменіць, – злосна буркнуў ён, ледзь стрымліваючы сябе.

– Правільна. Ты ведаеш, ад чаго?

– Так, я ўжо сказаў.

Альгерд усміхнуўся, і Кастусю падалося, што паблажліва.

– Вы з мяне кпяце?

– Ніколькі. Мне імпануюць твае разважанні. Ты не па веку кемлівы – гэта вельмі добра. Значыць, нашая справа пойдзе належным чынам.

Кастусь маўчаў. Яму хоць і спадабалася хвала Альгерда, але надакучыла барукацца. Ён адчуваў глыбокую самоту і вельмі хацеў дамоў. Горкасць сціскала грудзі і спірала дыханне.

Нікога няма. Куды ўсе падзеліся?

– Мама! – крыкнуў ён і палахліва зіркнуў па баках.

На панадворку не было ні курэй, ні качак, ні сабакі. У хляве не рохкалі свінні, не пыхкала карова.

Бразнуў клямкаю веснічкаў і выбег на вуліцу. Таксама пуста. Цішыня аж увушшу звінела.

– Мама! – паклікаў гучней і, праглынуўшы горкі камяк крыўды, пабег у хату.

Калі адчыніў дзьверы, пачуў нязносны крык матулі. Адразу кінула ў жах – і ён ірвануў у трысцен.

Напаўаголеная маці ляжала ў ложку на пакамечаным хаўбосці і чамусьці ненатуральна курчылася. Над ёю схілілася баба Акуліна, якая з падазронай зацятасцю варочала рукамі і аднастайна мармытала штосьці недарэчнае, нібы замаўляла.

– Не, не, не! – залямантаваў Косцік і з кулачкамі наляцеў на старую.

Тая ад нечаканасці здрыганулася і раззлавана адпіхнула яго. Але ён не адступаў і апантана каёчыў яе. Суседка Пелагея, што стаяла побач са скарачом, рашуча ўзяла хлопчыка за руку і пацягнула прэч. На парозе ён пачуў прарэзлівы крык дзіцяці і асалапеў.

Аднекуль выплылі незнаёмыя постаці і твары, якія заклапочана нешта абмяркоўвалі і кудысьці спяшаліся.

Ён мімаволі памкнуўся за імі – і знямеў ад нечаканага светлавога пошугу, за якім узніклі могілкі.

Халодны смутак ахутваў гэтае журботнае месца. Сцюдзёнасці дадавалі горкія слёзы, немае галашэнне і няўцешны плач, што вывяргала гаротная купка людзей ля труны ўскрай свежай ямы. Святар прачула казаў пра вечны спачын.

Косцік панура назіраў панахвіду і не разумеў, навошта яна, бо нябожчык усё роўна ўжо нічога не ўспрымаў. Хлопчык не ведаў, чаму і куды знікаюць людзі, і злаваў на бездапаможнае жыццё, якое збяднела на яшчэ аднаго чалавека. Якім яно будзе, калі нікога не стане?

– Косцік, чаму ты на мяне так жаласліва пазіраеш?

– Крыўдзіцца не будзеш?

– Не.

– Мне шкада цябе.

– Гэта чаму ж?

– У цябе было цяжкае жыццё, ты шмат пакутаваў…

– Сапраўды, нялёгка прыйшлося. Ды хіба я адзін такі: многія зносілі трасцу.

– Так, усім нашым продкам было бядотна. Марыя Іванаўна казала, што мы, бялусы, вякамі жылі пад жорсткім прыгнётам ліцьвінаў і аслабаніліся толькі дзякуючы нашым братам – мусам. Каб не яны, дык мы б і дагэтуль гаравалі.