Адам Глобус - Гісторыі пра Мінск і ваколіцы (зборнік)

Мне знаёмы пажарны – Браніслаў Смаляк – расказваў, што была ў яго Жоўтая запальнічка. Штоночы з той запальніцы выходзіў вогненны пялёстак і лётаў па ўсёй кватэры. Смаляк той пялёстак вогненны шанаваў, размаўляў з ім толькі паважна і толькі шэптам. Карацей, у Браніслава і Жоўтай запальнічкі склаліся выдатныя стасункі. Але аднаго разу Смаляк забыў сваю запальнічку на працы, у гаражы з пажарнымі машынамі, што на Чырвонай. Нейкі ёлуп з пажарных убачыў, як выходзіць на прагулянку агеньчык з Жоўтай запальніцы. Пачаў ёлуп крычаць. Сам напалохаўся і напужаў агеньчык. Той зачапіўся за сметніцу, са сметніцы скочыў на стол з паперамі. Нарабіў шкоды. Аёй-аёй! Пакуль паспеў ёлуп вогнетушыльнік прынесці, згарэла шмат чаго і Жоўтая запальнічка згарэла. Так мне Смаляк казаў.

У Мінску ў раёне Курасоўшчына жыла дурнаватая Волечка. Яе ратавала дабрыня. Таму ўзялі яе ў брыгаду дворнікаў. Увосень лісце змятаць, узімку снег са сцежак прыбіраць. Добрая Волечка паслухмяна выконвала найцяжэйшую ды найбруднейшую работу. Ад Волечкі ўсе і пачулі дзівосны аповед пра Белае вуха. Здарылася тое дзіва напярэдадні Калядаў. Устала яна рана.

Апранулася цёпла. Надзела валёнкі і светлы кажушок з накладнымі кішэнямі. Паверх кажушка нацягнула форменную памаранчаваю камізэльку. У белай шапачцы з пухнатымі кутасамі Воля выглядала, як ёлачная цацка-лялька. Снегу ў той год насыпалася багата. Толькі Воля стала на сваю сцежку, толькі ўвагнала шырозны фанерны шуфель у снег, як пабачыла артыста. Такіх артыстаў Волечка раней бачыла толькі ў тэлевізарах. Артыст дастаў з кішэні калоду карт і запрасіў дурнаватую дзеўку згуляць. Волечка пагадзілася. Артыст завёў сваю новую цацачна-лялечную знаёмую ў высокі дом, дзе ў вялікай кватэры яны селі за круглы стол. Згулялася толькі адна партыя ў «дурня». Згулялася яна на вуха. Хто прайграе, той і адразае сабе вуха. Артыст выйграў і прынёс дурной Вользе добра навостраны нож. Тая спакойна і акуратна адрэзала сваё левае Белае вуха і перадала яго артысту. Той схапіў выйгрыш, стаў свінаносым чортам, напусціў вакол сябе смуродлівага дыму і праваліўся пад падлогу. Дурная Волечка таксама правалілася. Яна правалілася ў густую цемру, а прахапілася на той самай вуліцы, дзе пакінула загнаны ў снег шуфель. Вядома, нават дурнаваты не паверыў бы ў гэтую гісторыю, каб не адна дэталь. На светлым кажушку ў добрай Волечкі не было левай кішэні, яе акуратна адрэзалі.

У дзяцінстве мне хацелася спаткацца з веліканам. Я столькі ўсялякіх разумных кніжак прачытаў пра розных замежных веліканаў, а пра нашых, тутэйшых, мясцовых зусім мала панарасказвалі, паназапісвалі і панапісалі. Быццам і былі нейкія, але даўно. Нібыта іх і бачылі, але здалёк. Таму і вырашыў я велікана нашага, беларускага, свайго абавязкова знайсці. Калі ў іншых ёсць, чаму ў нас няма? Не шукалі! Думаеш, не знайшоў? Знайшоў. Непадалёк ад мястэчка Друя, калі прайсці кіламетры тры па беразе Дзвіны супраць яе плыні, ёсць пакручасты пагорак з назваю Святы. Трэба на золку, у туманную раніцу бабінага лета стаць на самай вяршыні таго пагорка. Адтуль і можна пабачыць велікана. Ён паўстае з глыбіняў Дзвіны, увесь вылеплены з густога туману. Ён праходзіць па сярэдзіне рэчкі ад Святога пагорка да самай Друі. Там, на месцы, дзе некалі хадзіў паром, велікан зноў сыходзіць пад ваду. Сыходзіць на ўсю зіму, на ўвесь год, каб зноў паўстаць на золку, у апошні цёплы дзень бабінага лета… Пра Белага велікана я пачуў ад краязнаўца Віктора з Міёраў. Пачуў і запісаў. Яшчэ Віктор казаў, што ў велікана ёсць імя, і ён нават адгукаецца на яго – Вук.

Толькі падаецца, што добры пінжак лёгка набыць. Ты пахадзі, ты пагуляй па крамах. Папрыглядайся. Пабачыш: добрых пінжакоў мала. А каб так было, што глянуў, і ён адразу твой, – не дачакаешся. Можа пашанцаваць, але ж каму з нас калі шанцавала? Таму я цудоўна зразумеў радасць Яўгена Дука, які набыў сабе дарагі ангельскі кашміровы пінжак. Брунатны пінжак сядзеў выдатна і надаваў Яўгену пераканаўчай грунтоўнасці. У такім пінжаку не сорамна і ў кабінеце міністра лёгкай прамысловасці кавы выпіць. Ну не мог я не пахваліць абнову. Пахваліў і пачуў дзіўную гісторыю… У новым пінжаку Яўген наведаўся ў бар гатэля «Мінск». Замовіў каву з каньяком, сеў каля вітрыннага вакна і пачаў разглядаць пляц Незалежнасці з чырвоным касцёлам ды шэрым домам ураду. «Выдатны пінжак!» – пачуў Дук за плячыма чужы голас. «Я з табой хіба знаёмы?» – нахабна папытаўся самаўпэўненны Яўген. «Можам пазнаёміцца…» Чаму Дук пагадзіўся пазнаёміцца і выпіць? Чаму Дук замочваў абнову з чужым чалавекам да самай ночы? Чаму піў каньяк з рыльца ў скверы, пад помнікам Янку Купалу? Каб ён сам ведаў! Знаёміўся, піў і, што самае дурное, памяняўся з незнаёмцам пінжакамі. Дук аддаў Брунатны і атрымаў летні палатняны, пакамечаны і зусім танны сэкандхэндаўскі пінжачок. Гэты чортаў пінжачок ён кінуў на падлозе і заваліўся спаць. Калі прачнуўся, тады і пазадаваў сабе процьму брыдкіх і цяжкіх безадказных пытанняў. Ну чаму на месцы, дзе павінен быў ляжаць выменяны пакамечаны пінжачок, валялася брудная ануча, якой гады тры нехта мыў падлогу ў нейкім грамадскім месцы? Дук ледзь не заплакаў, пабачыўшы старую, выцвілую да сівізны, скамечаную анучу. З анучай у папяровым пакеце ён і павалокся ў сквер, пад помнік Купалу. На што разлічваў? На цуд? Вядома, на цуд. Больш ніякіх спадзеваў і не было. Цуд здарыўся: на лаўцы ляжаў Брунатны пінжак, а побач з ім стаяла амаль поўная бутэлька піва. Яўген Дук паклаў пад лаўку пакунак з анучай, надзеў свой Брунатны пінжак і выпіў сваё набытае пасярод ночы піва. Толькі здаецца, што чорт можа табе нешта добрае зрабіць, а насамрэч ён лянуецца дарабіць кепскасць, і праз гэта чалавек можа атрымаць трохі радасці.

Читать дальше