Коллектив авторов - Пакахай мяне, калі ласка… (зборнік)

– Калі б кожны еўрапеец плаціў за кожны фунт кавы на 1 (адзін) цэнт больш, то ў афрыканскіх краінах не было б голаду. Такая кава прадаецца, і называецца чэснай. Ты п’еш чэсную каву?

– Ленка, учора вечарам да мяне прыходзіў Кулееў. Ён сказаў, што я павінна аддаць ім маршруткі, бо інакш яны нас з Артурам заб’юць.

Вярба, здаецца, цверазее. Яна працягвае руку і адсёрбвае каву з майго кубачка.

– Ленка, што мне рабіць? Як бараніцца? Яшчэ ён сказаў, што прадасць бізнес і ўложыць грошы ў чыгунку, якую пракладзе, каб зрабіць тут, пад Чарнаўчыцамі, газасховішча.

– Артур зараз у школе? Я ківаю.

– Так. Адказ трэба даць заўтра, то пакуль не баюся.

У кавярні зараз нікога, акрамя Людкі і нас, няма, і паху газу пакуль не чуваць. Пакуль вада пад зямлёй не атручаная газам, і з яе можна гатаваць каву, чэсную ў тым ліку. Пакуль не грукочуць тут адзін за адным даўжэзныя мазутныя цягнікі. Пакуль Кулееў не адбудаваў у касцёле бардэль.

Ленка праз стол працягвае руку з такімі знаёмымі пярсцёнкамі і сціскае мне пальцы.

– У цябе ёсць зброя? – пытаецца яна. Што я маю рабіць?

«Пад тваёй адзежай хаваецца душа», – спявае Шакіра ў вясковай кавярні, і час цячэ па белым вечным небе, як кроў па руках, і адказу няма.

Зноў туман і снежань. Не завеі, снежань – туманы, снежань. Туман глушыць гукі і ўсё ён глушыць.

Год мінуў.

Туман – белая слепата. Кароткія дні. Кароткая памяць. Кароткая душа, як кароткая спадніца: ёю не прыкрыцца.

Мне не давялося выкарыстоўваць зброю, пра наяўнасць якой пыталася Вярба. Госпадзе, ты справядлівы: Кулееў разбіўся на машыне, і ўсё засталося, як было. Ніхто не бачыў, як жоўтая маршрутка з заляпаным снежаньскім брудам нумарам пайшла на таран, ніхто не бачыў, як яна вечарам спынілася ля майго парога… І Анастас па ранейшаму возіць гандляроў і настаўнікаў з Горада – у Чарнаўчыцы – у Горад. І Люда гатуе каву з чыстай вады і робіць глінтвейны з ядлаўцом.

Але Вярба іх не п’е.

Госпадзе, твая справядлівасць невытлумачальная. Мой муж памёр, муж Ленкі захацеў быць шчаслівым тут і зараз. І яна засталася не адна: з дзецьмі і ракам.

Рак – гэта насельнік чыстых азёраў.

Я стаю перад дзвярыма Ленчынай палаты, пасля размовы з доктарам, і прашу Бога, каб у палаце нехта быў. Толькі першыя-першыя хвіліны, потым я спраўлюся.

Але Вярба адна. Яна ляжыць тварам да сцяны, на стук дзвярэй яна асцярожна паварочваецца і гаворыць:

– А ты ведаеш, што акіян дыхае? Рытмічна дыхае, павялічваецца і ападае паверхня вады, з частатой раз у трыццаць гадоў? А я тут ляжу…

– Дай я цябе абдыму, акіянолаг ты мой, – кажу я, абдымаю яе і разумею, што маю досыць сілы.

Я маю досыць сілы, каб не быць шчаслівай тут і зараз.

Каб ставіць на кон душу і перамагаць.

Каб паўзці праз туман глухаты.

Белы, як бяздушша, бязрыб’е, бясконцасць.

Потым будзе Спачын. Але застанецца тастамент.

Дом рос як на дражджах. Ужо нават мала хто са старажылаў мог прыгадаць невялікі лапік зялёнай пусткі вільготнай зямлі, што колісь дружна абыходзілі, спускаючыся з прыступак сваіх пад’ездаў, каб не змачыць у твані спрытныя зранку ногі. Сцежкі ды бітыя тымі ж нагамі шляхі крэслілі навокал утравелага квадрата мудрагелістыя кругі ды стрэлы, абмінаючы і не дасягаючы зялёнай пустэчы, заціснутай з усіх бакоў старымі пяціпавярховікамі. Трава тут буяла па пояс, а каму і па воспінку на руцэ, пад нагамі хлюпала, а сінія ды брунатныя стрыблі садзіліся блізу не на самыя шчокі. Яшчэ кажуць, летнімі вечарамі падымалася над гэтым месцам лёгкае воблака туману, якое, будучы асветленым навылёт кухоннымі ды іншымі вокнамі блізкіх дамоў, клубілася над цёмным месцам, нікуды не распаўзаючыся і праз ноч не знікаючы. З долу халаднаватымі зоркамі паглядалі ўгору праз аер надзвычай зыркія незабудкі, якія так любяць квітнець на мокрадзі.

Будаваць пачалі на пачатку восені. Жалезныя магутныя машыны абляпілі пустку з усіх бакоў, ушчаўшы зранку да позняй ночы страшэнны лязгат і калатнечу. Шкло пазвоньвала ў шыбінах дамоў, зямля гула пад коламі цяжкіх механізмаў. Неўпрыкмет на месцы былой пусткі ўзнік адпаведных памераў катлаван. Тлустая чорная зямля цяжкімі пластамі плюхалася з каўша экскаватара ў корабы грузавікоў, і тыя, буксуючы ў гразкім бездарожжы, перакошаныя ад ношы, цягнуліся адзін за адным кудысьці за край горада. Пасля іх замянілі на больш магутныя машыны, і неўзабаве на месцы былой зялёнай роўнядзі зеўрыла ў нябёсы глыбокая чорная яміна-катлаван.