Уладзімір Караткевіч - Залаты бог

— Добры дзень, — сказала Агата, сядаючы на самай мяжы пены і галькі. — Куды гэта вы?

— У скалы, — сказаў сын і дадаў: — Да вечара вернемся.

— То добра, — сказала яна і раптам устала, пайшла ў ваду.

Яна была ўся ў пене і сонцы. І яна была халаднаватая, як пена. А на яе высокіх грудзях плыў паруснік пад блакітнымі ветразямі.

Паплыла.

— Дзень добры, — сказаў голас Ларысы.

Сястра-гаспадыня стаяла ля чоўна просценькая, у сваім звычайным белым халаце.

— Не баіцеся? — спытала яна ў маці.

— З ім? — усміхнулася Тэкля.

Нібы нічога не было, такая мяккая добразычлівасць ззяла ў вачах Ларысы. Ды яно й сапраўды нічога не было. Усё было лухтою ў параўнанні з учарашнім.

— Яшчэ раз дзякуй вам, Валерый Максiмавiч, — сказала сястра. — Не ведаю, што было б, каб не вы.

— Не трэба, — сказаў ён. — Я жыў трыццаць год. Гэта першае сапраўды вартае, што я зрабіў.

— Не ведаю, што было б, — паўтарыла яна.

Ён сумна ўсміхнуўся. І гэта была ранейшая, чалавечая ўсмешка.

— Я ведаю, што не было б, — сказаў ён.

— Чаго?

— Кароны. Скіфскай кароны на дне.

— О-ох… Вы?..

— Лухта, — сказаў ён. — Гэта вам дзякуй.

Вочы дзяўчыны, нібы яна ўсё разумела, змяніліся, засвяціліся нейкай няўпэўненай, трохі шкадоблівай пяшчотай…

— Бывайце, — сказала яна маці. — Да вечара.

Сын моцным рыўком адштурхнуў човен, уладкаваўся з вёсламі. Шлюпка павольна адыходзіла ад берага.

— Ё-луп, — сказала маці.

Яны былі ўжо далёка. Мора іскрылася, але ў яго прыгашаных адценнях быў нейкі сум. А можа, гэта маці толькі здавалася. На беразе гучала музыка, усё тая самая, страсная, поўная чакання, на якой павар'яцелі ўсе, хто адпачываў тут.

Музыка, напэўна, абяцала ім нешта перад наступленнем доўгай паўночнай зімы.

Постаць Ларысы на беразе стала ўжо зусім маленькай. Меншай за суглоб мезенца. Дзяўчына нясмела прыўзняла руку і павольна махнула кісцю ў бок маці. Раз ці два. А голас скардзіўся, амаль рыдаў у сваёй страсці, пяшчоце, чаканні…

Постаць стала зусім маленькай. Але, як апошняе прывітанне, ляцеў наўздагон чоўну голас.

Знікла постаць. Знік бераг за адрогам вялікай гары. Адрог спускаўся ў мора, нібы піў яго.

Твар маці быў заценены парасонам, але вакол усё чырванела, ззяла, звінела апошнімі цыкадамі і шаптала ўсплёскамі хваль аб скалы.

I дзiўна, маленькiмi частымi плямамi барвавеў на недасяжных сiнiх скалах сумак.

"Нібы крывёй пацеюць, — падумала маці. — А што, гэта ж цяжка, каменна-цяжка — быць скалой… Нежывая… Бясплодная… Вось і плача крывавымі слязьмі".

Мяняліся бухты, мяняліся скалы. А яна сядзела, склаўшы на каленях зведзеныя працай рукі, і амаль малітоўна глядзела на берагі.

Аблiчча сына хiсталася перад ёю, залацiстае, сiнявокае, цвёрдае. Не, гэта не быў толькi яе, матчын, гонар. Хлопец быў сапраўды самым прыгожым з тых, каго ёй даводзiлася бачыць.

— Ты што глядзіш? — спытаў ён.

— Цябе павінны яшчэ многа кахаць, — сказала яна. — Але ўсе будуць любіць цябе не за тое, што я… Не за тое, што я… Не за тое, што ты — гэта ты. Так цябе палюбіць яшчэ толькі адна. Не за твае гэтыя… прэміі. Проста за дабрыню, за радасць быць разам… Але і яна будзе — лепей, але не тое… Я ж цябе люблю яшчэ і таму, што ў тры гады ледзь не памёр, што ў сем уначы пайшоў на могілкі… За многае.

Ён спынiў шлюпку ў невялiкай лазурна-сiняй i празрыстай бухце. Уся прасвечаная да дна, чыстая, як сiнi алмаз, яна спакойна грэлася мiж скал, а пасярэдзiне яе строма абрывалася з усiх бакоў у ваду скала, падобная на ветразь.

— Прыгожа, — сказаў сын.

— Але, — сказала яна. — Ты памятаеш, як пахне хлебная дзяжа?

— Нашто спытала?

У чысцейшай вады сінім прадонні, як кветкі, варушыліся бэзавыя і белыя медузы. Як дзівосныя вялізныя кветкі. Яны грэліся на сонцы. І маці раптам амаль фізічна, як зімою ля агню, адчула, як цячэ па яе жылах пахучая, сухая, добрая спёка. Яна поўніла ўсё: рукі, плечы, калені.

— Ты не забывай, — сказала яна, — ні хаты, ні дзяжы, аніводнага слова. Іначай цябе стопчуць…

— Чаму ты раптам?

— Хачу, каб ты быў шчаслівы, вольны, здаровы. Усім бы заплаціла за гэта. Усім.

— Лухта, — ніякава сказаў ён.

— Канечне. Нічога не зробіш. Толькі мей вочы, будзь добры, не крыўдзі сапраўдных, не вер горшым.

Ён апусціў галаву.

— Я… буду добрым, мама.

Над морам, заліваючы бухту і яго залацістыя плечы, ззяла сонца. Ззяла, як вечнае свята жыцця.