Василий Гигевич - Атамізацыя

Затым да брата-сардэчніка падаўся. Збольшага, сакрэтаў не выдаючы, расказаў, што да чаго і з чаго ўсё пачалося.

А ён таксама ў гарачай вадзе купаны — тут жа са сваёй парадаю:

— Разводзься, калі гэтак дапякла. I — дзелу канец, і нікуды падавацца не трэба.

Памуляў я вуснамі і кажу:

— Калі кожны мужчына пачне разводзіцца пасля сямейнага скандалу, ты нават і ўявіць не можаш, што будзе тварыцца на свеце. Г эта ўжо наша мужчынская доля.

— Якая доля? — вытарашчыў вочы брат.

— Цярпець жаночыя выбрыкі да скону сваіх дзён. Яны ж без слёз і скандалаў не могуць жыць, яны ж неяк па-іншаму петраць… I беды ўсе пачынаюцца, калі мы, мужчыны, думаем, што жанчыны гэткія ж, як і мы, калі да сваіх спраў імкнёмся іх прывучыць… Не трэба гэтага рабіць, яны проста — іншыя, зусім па-іншаму думаюць. Мы, мужчыны, калі што надумалі — тут жа і прымаемся за справу: робім з дня ў дзень, воч да зор не падымаючы, малатка ці сякеры не выпускаючы з рук. А яны што робяць звычайна? Яны і не думаюць брацца ні за якую справу, найперш мяркуюць, як бы нас хутчэй да сваіх рук прыбраць. А справы ім нашы — як пану гармонь патрэбныя… Вось таму яны слёзкамі нас даймаюць, штодня на сябе новыя кофтачкі нацягваюць, памадзяцца, як могуць, падфарбаванымі вочкамі бяруць нас у палон. Вось так, — заарканіўшы нас, яны сваю справу зробяць, а тады ўжо камандуюць намі, як ім уздумаецца…

— Цябе і зацугляе… — сумняваецца брат.

— А-а, чаго, — супакойваю яго. — У добрыя і мяккія ручкі я заўсёды гатовы аддацца… Карацей, таго ў цёмных акулярах са спецорганаў памятаеш?

— Памятаю, — адгукаецца брат. — Вёрткі ён надта. Такіх у ступе не затаўчэш. То ён пад вяскоўца косіць, то пад еўрапейца… З кожным чалавекам па-рознаму гаворыць…

— Ключы ад машыны на стол кладу. Ён звоніць табе, заве на рыбалку. Пакуль мяне не будзе — ездзіце. Вось там на рыбалцы ты яго і выхоўвай, прывучай да слова роднага.

— А як жа без яго, слова роднага, абыходзіцца? Разам з моваю, без звычаяў сваіх і народ знікае, у насельніцтва ператвараецца… Ты што, не ведаеш, што слова — не гук пусты? Няўжо не ведаеш, што слова на генетычны код чалавека ўплывае? Як і вада, гэтак жа і слова чалавека як лечыць, так і калечыць. Г эта не я, а вучоныя даказалі. Людзі пра ўсё гэта і без вучоных ведалі, калі над вадою шапталі свае загаворы і вадзіцаю загаворанай дзетак лячылі… О-о, мы яшчэ не ведаем толкам, што такое — слова, мова родная… Як думаеш, чаму так склалася, што ў кожнага народа мова свая?.. Як толькі мова знікае, то і народ тут жа знікае… А-а, што табе, боўдзілу, тлумачыць!..

Брат на мяне глядзіць, як на нябогу якога, галоўкаю ківае спачувальна.

I што рабіць мне з ім, скажыце, людцы родныя?

Нічога, выкруцімся… Не ўпершыню нам… — брат не мне, а некаму іншаму абяцае. Па ўсім відно, на мяне ён ужо даўно рукой махнуў. Вочы хавае і глухавата:

— Вечна цябе некуды заносіць, як тых іванаўскіх прыдуркаў.

Пра гэтых вадзілаў са знакамітага Іванава я неяк брату расказаў.

Давялося з імі начаваць на трасе. Спыніліся за горадам. Машыны побач

паставілі, вогнішча развялі, вячэру гатаваць пачынаем. Гляджу, адзін пад «камаз» палез ні з таго ні з сяго, кардан пачынае адкручваць. «Навошта?» — пытаю. «Подопью — поеду», — адказвае. Другі маўчком ля цяпельца сядзіць. Павячэралі. Само сабою — чарку ўзялі. Спаць пара ўкладвацца. Гэты, каторы кардан адкруціў, у машыну залазіць, заводзіць і газаваць пачынае на ўсю катушку, рулём круціць, сігналіць час ад часу — едзе… Другі куртку нацягвае. «Ты куды, на ноч гледзячы?» — пытаю. «Пойду, похлопочу», — адказвае і ў цемры знікае. Сяджу ля вогнішча, зоркі ў небе лічу і не ведаю, што рабіць. Адзін — газуе, другі — чорт ведама дзе… Нарэшце праз якую гадзіну другі вяртаецца. З фінгаламі, у сіняках, збіты на яблык горкі… Падыходзіць да машыны, кабіну адчыняе і кажа першаму: «Станавісь, прыехалі…» I праўда, першы машыну глушыць, пытаецца: «А ты похлопотал?» «Похлопотал», — адказвае другі. «Ну, тогда спать давай укладываться…»

Гляджу на брата і — не да смеху мне. Схуднелы ў трэшчыну, пасля аперацыі на сэрцы ён нікуды надта не можа падацца і для яго рыбалка цяпер — адзінае збавенне ад гэтага жаху халоднага, што нечакана ні з таго ні з сяго накочваецца на ўсіх сардэчнікаў. Па самым краёчку жыцця ходзіць. I што думае ён, чым суцяшае і апраўдвае дні пражытыя?

I ён яшчэ кудысьці лезе… Тут здароўечка конскае трэба мець…

Гледзячы на ключы ад машыны, брат усё гэтак жа глухавата, на мяне вачэй не падымаючы: