Василий Гигевич - Атамізацыя

— А што гэта такое, віваны? — пытаюць.

Ну, я і давай ім тлумачыць, што такое віваны. Заадно і пра багоў касмічных расказаў, якія некалі на зямных дзяўчатах жаніліся. Бо ў мяне такія папкі сабраныя, такія выразкі з прэсы, што ім і не снілася. Яны і не ведалі, што я самастойна вёў расследаванне пра незямныя цывілізацыі яшчэ з тых часоў, калі пра іх у адкрытую гаварыць баяліся, на кухнях за бутэлькаю пра іх перашэптваліся, ды і то — з аглядкаю… Пра многае я ім тлумачыў…

Пераглянуліся гэтыя двое між сабою, галовамі паківалі — мабыць, падумалі, што я ім падыходжу. Тады адзін з іх і кажа:

— Што ж, пішы распіску.

І тут жа падсунулі чысты ліст. Ручку ў рукі торкнулі. Ды не звычайную шарыкавую, а нейкую спецыяльную, са спецчарнілам зялёным. Мабыць, чарніла тое было невыводнае. На чорненькім корпусе ручкі залатая гравіроўка вяззю была выведзена: «Для сакрэтных распісак».

Прыгожая была ручка, рэдкасная. На бялюткай мелаванай паперчыне я і пачаў крэмзаць:

Распіска

Я, Базыль, родам з Жыціва, клятвенна абяцаю пасля сённяшняга дня захоўваць давераную мне тайну, у якую мяне будуць пасвячаць…

Толькі я размахнуўся, каб распісаць свае будучыя абавязацельствы і вечныя клятвы, як той, у цёмных акулярах, які дагэтуль моўчкі сядзеў у кутку кабінета, сказаў:

— Не толькі нашу, але і агульначалавечую таямніцу…

Тут я і папярхнуўся… Вады папрасіў у шклянку наліць…

Перапісаў, як мне падказалі, тую распіску, аддаў ім бялюткую паперчыну з зялёненькім тэкстам, а тую прыгожую ручку неўпрыкмет у кішэньку пінжака паклаў. Думаў, на памяць застанецца. Аж не, — у акулярах, хоць і быў мне сябрук, усё заўважыў, кажа:

— Ручку, ручку на месца пакладзі…

Давялося тую ручку аддаць. Ну, думаю, вось дзе сапраўдныя справы вядуцца…

Вось так усё і закруцілася.

Прайшоў тэсты розныя, — і на кемлівасць, і на псіхалагічную ўстойлівасць, потым спецкурсы пачаліся, спецпадрыхтоўка ды яшчэ — маўклівасць вечарамі, калі красатулі сваёй нічога не мог ні сказаць, ні растлумачыць.

Хлопцы са спецорганаў, якія пад ранне дамоў да сваіх прыгажунь вяртаюцца і, часам лыка не вяжучы, нічога ў сваё апраўданне не могуць сказаць, добра ведаюць, на што намякаю…

Як у апраўданне, я ўспамінаў цара Адысея, суцяшаў сябе: пачакай, пачакай, прыгажуня мая ненаглядная, вярнуся героем, тады ўсё табе прыпомню, да апошняга твайго слоўца, якімі ты мяне бэсціла.

Калі ўсё вырашылася, з калегамі па працы па-чалавечы развітаўся. Само сабою — адвальную арганізаваў. Застолле было добрае, гаварылі пра мяне словы харошыя. Скажу па сакрэце, калі хочаце пачуць, што будуць гаварыць пра вас на вашых жа хаўтурах — арганізуйце адвальную…

Адна жанчына дык і вершык мне прысвяціла. Яна нядаўна ў суседні аддзел прыйшла, мабыць, рознага пра мяне наслухалася. Мо і бачыла мяне, вясёлага, калі хлопцам анекдоты баяў. Устала з-за стала, застаўленага ядою і пітвом, лісточак з рыдыкюльчыка дастала і, запунсавеўшы ад хвалявання, звонкім як званочак, чысцюткім, не пракураным галаском сказала, час ад часу пазіраючы на мяне:

— Ад імя нашага аддзела я прысвячаю вам верш.

У апошні час, як я змікіціў, людзі чамусьці вершы пачалі сачыняць. Усюды, куды не паткніся, на гулянках розных, так і чуеш: «А цяпер я вам верш прачытаю. Сам сачыніў…» Дык вось, пачатак яе верша і цяпер памятаю:

Базыль, Базыль, у краях далёкіх

Ты пра сяброў не забывай.

Дзяўчат прыгожых, сінявокіх

Не забывай, успамінай.

І далей у тым вершыку нейкія намёкі былі на будучую сустрэчу, калі раскажу, дзе бываў і што бачыў…

Да гэтага часу на рабоце чуткі пайшлі, што мяне ў шпіёны завербавалі. Адны казалі, што пад прыкрыццём пасольства буду працаваць, другія, што ў глыбокую рэзідэнтуру запускаюць. І ўсе чамусьці шкадавалі мяне.

Глядзеў я на гэтую запунсавелую і сінявокую і таксама гэтак шкадаваў… I думалася міжвольна: вярнуся, сінявочка, табе першай пра шпіёнства сваё раскажу, цёмнымі вечарамі ў самае вушка шаптаць буду.

Ну, а потым мае будучыя хаўтуры танцамі і песнямі замяніліся.

Ох, і скакаў жа я на тых танцах, ох, і выдылінгіваў!

Хораша мы спявалі:

Ой, сівы конь бяжыць,

На ім бела грыва.

Ой, спанаравілась,

Ой, спанаравілась

Мне адна дзеўчына…

Не так та дзеўчына,

Як яе лічанька…

Як гэта здорава: спяваць і адчуваць салодкае яднанне з добрымі людзьмі, якое, можа, толькі цераз песню і адчуеш! Бо што яшчэ, скажыце мне, апроч народных звычаяў і народнай песні нас яднае і можа яднаць?