Василий Гигевич - Атамізацыя

Задумаўся я… Шкада брата стала — сардэчнік, ён без рыбалкі жыць не можа, вазіў я яго дагэтуль штотыдзень на рэчку.

А ён далей соль на жывыя раны сыпле:

— Не ты адзін у такую сітуацыю трапляеш. Некалі быў цар, Адысеем звалі. І жоначка ў яго была, Пенелопа. Ён пасля дзяржаўнай службы дамоў стомлены вяртаецца, а Пенелопа са служанкамі лясы точыць пра багоў алімпійскіх. Ён ёй — слова, а яна яму, багамі алімпійскімі заклапочаная, — тры ў адказ. Як і ў цябе атрымлівалася. Якая тут табе ўжо вячэра?.. Цярпеў ён, цярпеў, а тады каманду гэткіх жа, як і сам, гаротнікаў сабраў і ў мора падаўся. Гэта пасля гаварыць пачалі, што ён залатое руно паплыў шукаць. Але, павер мне, усё іначай было. Заадно ён і Пенелопу рашыў правучыць, праверыць, ці верная яна яму. І вось, калі ён паплыў, калі да яе розныя сваты з усіх канцоў свету папёрлі, калі горачка цяпнула, тады яна і ўведала, што страціла…

Падумаў я: Адысей не пабаяўся царства страціць, то што мне губляць?

Кажу яму:

— Так і быць, калі прайду тэсты, ды і ўсё астатняе, машыну не чапай, аб’явы не вывешвай. Ты лепш чутку пусці, што мяне ў шпіёны завербавалі. Я ключы ад машыны і дакументы на яе брату пакіну, а ты замест мяне будзеш з ім на рыбалку ездзіць.

Зноў ён зыркнуў на мяне, у самыя вочы ўтаропіўся, вусішчы пальчыкамі распраміў — на таракана стаў падобны. Позіркам сваім, як шылам, да сэрца самага працяў і кажа:

— Падумай. Пасля, як распіску дасі, позна будзе.

А мяне як чорт панёс, ведама, чалавек я гарачы:

— Выклікай на гутарку!

Што ж, назаўтра прыехалі да мяне на работу, перагаварылі пра нешта з начальствам, запрасілі мяне ў чорны легкавік з таніраванымі вокнамі, павезлі да сябе ў нейкую будыніну, на дзвярах якой ніякіх шыльдаў няма.

Завялі ў нейкі кабінет, дзе цяжкія шторы на вокнах. За стол пасадзілі. На стале, як і трэба, — тры тэлефоны, графін з вадою, шклянка, камп’ютарны манітор. Гаворку распачалі. Двое са мною гаварылі, а трэці, у цёмных акулярах, у капялюшыку, насунутым на самыя вочкі, сядзеў у кутку кабінета і нічога не гаварыў — не раіў, не пытаўся. Скасавурыўся я на гэтага невядомца і — аж уздрыгнуў… Гэта ж ён, той сябрук, з якім некалі на рыбалцы пазнаёміліся, які ўчора сватаў мяне на справу сур’ёзную. Акулярамі прыкрыўся, капялюшыкам, на вочкі насунутым, прыкрыўся, але ж — вусы, вусы тырчалі ўсё тыя ж — як у таракана… Твар, як казаў адзін мой сябрук, ніякай біяграфіяй, ніякімі дакументамі не прыкрыеш…

Другі сябрук, інтэлігент па паходжанні, пра тое ж самае яшчэ казаў: «Гены пальцам не прыкрыеш». Гэты сябрук надта ганарыўся сваімі генамі, якія ад дзеда ўзяў. Ён у нейкай сакрэтнай лабараторыі вывучаў гены і мемы, што такое мемы — не ведаю. Толькі сядзем за стол, возьмем па чарцы, а тады ён і будзе казаць задуменна:

— Калі б ведалі вы, хлопцы, што такое гены і мемы… Яны ж, можа, самастойныя, яны намі кіруюць лепш усякага начальства, перадаюцца ад аднаго чалавека да другога, яны, можа, — і тут ён абавязкова палец угору падымаў, — хоць і нябачныя, але складаюць сутнасць жыцця… Вось, самі паглядзіце…

Пасля гэтых слоў ён даставаў фатаграфію з кішэні і нам паказваў. На ёй дзед барадаты красаваўся. Як і дзед, сябрук таксама бараду адгадаваў… Падобныя яны былі, як вылітыя. Асабліва бародамі…

Паказаўшы нам фатаграфію, сябрук далей казацьме будзе:

— Мой дзед некалі самастаяцельны быў, тры жарабкі ў хазяйстве меў, авечак загон — гаспадар быў сапраўдны… Пасля раскулачылі, ляснулася ўсё… Але ж, як ні падумай, гены ягоныя сваю справу зрабілі — во, бачыце, хоць коней у мяне і няма, але ж і я не прапаў, сам у людзі выбіўся, кандыдацкую зляпіў, у навуцы не апошні чалавек… Давайце, хлопцы, за гены чарку падымем… Іх пальцам не раздушыш…

Пасля такіх заяў нам нічога не заставалася, як з сябруком пагадзіцца…

Канечне, я і выгляду не падаў, што знаёмы з ім. Ды і ён сядзеў моўчкі, быццам не ведаў мяне.

А мо спадзяваўся, што не пазнаю яго?

Субяседнікі сур’ёзныя трапіліся, не ахламоны, пры гальштуках, але ж і я не лыкам шыты. І яны якраз тым жа цікавіліся, чым і я цікавіўся ў вольны ад работы час. Толькі тут да мяне дайшло, чаму на мяне паў выбар. Далікатненька яны падводзілі гаворку да галоўнай тэмы, пакуль я не ляпнуў:

— Ды што вы мне ўсё круціце, муціце?.. Вы думаеце, я нічым апроч работы не цікаўлюся, не чытаю нічога? Я не толькі незямнымі цывілізацыямі цікаўлюся, я нават і пра віваны лятаючыя ведаю…

У іх, прызнаюся, і вочкі застылі. Канечне, дзе ім пра тыя віваны ведаць, у іх сваёй работы хапае.