Джон Толкін - Уладар Пярсьцёнкаў - Вяртаньне караля

Сонца падымалася, і туманы ў даліне ракі раставалі. Іхнія абрыўкі сплывалі прэч, проста над галовамі, нібы лапікі белага воблака на ўзмацнелым усходнім ветры, які матляў харугвы ды пляскаў белымі сьцягамі Цытадэлі. Далёка на дне даліны, мілі тры ці накшталт таго, плынела з паўночнага захаду Вялікая рака, шэра-срабрыстая, зіхоткая, а тады загіналася моцнаю пятлёю на поўдзень і на захад і цякла, пакуль не зьнікала з вачэй у смузе, за якою праз трыццаць зь лішнім міляў разьвіналася мора.

Піпін бачыў перад сабою ўвесь Пеленар, сьпярэшчаны ў далечы сядзібкамі й маленькімі сьценамі, але ж нідзе ня ўбачыў ані быкоў, ані якога іншага быдла. Мноства шляхоў і гасьцінцаў перасякала зялёныя палі, і шмат чаго рухалася па іх: вазкі шэрагам пад'яжджалі да Вялікай брамы й ад'яжджалі ад яе. Раз-пораз і вершнік саскокваў з каня перад брамаю, а тады сьпяшаўся ў горад. А найбольшы рух адбываўся па галоўным гасьцінцы, што вёў на поўдзень і, паварочваючы круцей за раку, агінаў падэшвы пагоркаў ды зьнікаў за імі. Гасьцінец той быў шырокі, файна брукаваны, уздоўж усходняга ягонага краю цягнулася шырокая паласа дзернавога шляху для вершнікаў, а яе з усходу адгароджвала сьцяна. Па той паласе сьпяшаліся туды й сюды вершнікі, а брукаванку, падавалася, цалкам загрувасьцілі й занялі вялізныя вазы. Але неўзабаве Піпін заўважыў, што рух насамрэч добра зладжаны й упарадкаваны: па гасьцінцы соўваліся тры шэрагі. Адзін, найхутчэйшы, складаўся з вазоў, якія цягнулі коні, другі, маруднейшы, – зь вялізных і прыгожых шматкаляровых фураў з запрэжанамі быкамі, а ўздоўж заходняга краю дарогі мноства малых вазкоў цягнулі самі людзі.

– Гэта бальшак да далінаў Тумладэн і Ласарнах, да горных сёлаў і Пажыцьцяў, – паведаміў Бэрэганд. – Ужо выпраўляюцца апошнія вазы з старымі й малымі ды жанчынамі, што едуць зь імі. Яны ўсе мусяць сысьці й вызваліць шлях на паўмілі перад брамаю яшчэ да полудня. Такі загад, сумная неабходнасьць, – ён уздыхнуў. – Няшмат хто з тых, што разьвітваюцца цяпер, напэўна, сустрэнуцца зноўку. У горадзе заўжды было небагата малых, а цяпер увогуле амаль нікога, апрача некалькіх маладзёнаў што адмовіліся сыходзіць, і ім знойдзецца праца. Мой сын – адзін зь іх.

Абодва змоўклі на пэўны час. Піпін трывожна глядзеў на ўсход, нібы чакаў, што ў любы момант тысячы оркаў кінуцца праз палі.

– А што там? – паказаў на сярэдзіну вялікай дугі Андуйну. – Ці тое іншы горад?

– Былы горад. Сталіца Гондару, бо наша места – толькі ягоная крэпасьць. Гэта руіны Азгіліяту па абодвух берагох Андуйну. Даўным-даўна ворагі захапілі й выпалілі яго. Аднак у дні маладосьці Дэнэтара мы адбілі яго – не для таго каб жыць, а каб трымаць як перадавое ўмацаваньне ды каб адрамантаваць мост для праходу нашага войска. А потым зьявіліся Лютыя Вершнікі зь Мінас Моргулу.

– Чорныя Вершнікі? – у вачох Піпіна зноў паўстала цемра колішняга жаху.

– Так, яны чорныя. Бачу, ваша нешта пра іх ведаеш, хоць і не згадаў у расповедах.

– Я ведаю іх, – вымавіў Піпін ціха, – але цяпер згадваць не хачу, гэтак блізка... блізка да...

Ён запнуўся й падняў вочы, пазіраючы за раку, і за ёю ўсё падалося яму адзіным неабсяжным пагрозьлівым ценем. Магчыма, тое горы грувасьціліся на самай мяжы зроку, іхнія вызубраныя хрыбты засмужыліся дванаццацьцю мілямі туманістага паветра, ці паўставала сьцяна хмараў, а за ёю – яшчэ глыбейшы змрок. Але ж нават пакуль пазіраў, той змрок разрастаўся, шчыльнеў, павольна, надта павольна прасоўваючыся наперад, каб закрыць, агарнуць, прыдушыць сабою тое, што яшчэ заставалася пад сонцам.

– Гэтак блізка да Мордару? – перапытаў Бэрэганд спакойна. – Так, там ён ляжыць. Мы рэдка называем яго, але заўжды жылі ля ягонага ценю. Часам ён падаваўся слабейшым і далейшым, часам блізкім і пагрозьлівым. Цяпер ён расьце й чарнее, таму растуць і наш страх, і трывога. А Лютыя Вершнікі меней як год таму адбілі ў нас пераправы, там загінула шмат найлепшых ваяроў. Гэта Барамір выбіў нарэшце ворага з заходняга берагу, і дзякуй яму – мы яшчэ трымаем палову Азгіліяту. Пакуль што. Бо чакаем новую навалу. Магчыма, галоўную навалу вайны, што рушыць на нас.

– А калі менавіта чакаць яе? Ці здагадваецеся вы? Бо мінулай ноччу я бачыў, што вартавыя агні палаюць, бачыў ганцоў. Гэндальф казаў: гэта знак пачатку вайны. Ён, падавалася, адчайна сьпяшаўся. А цяпер, бачу, усё зноў нейк запаволілася й прыціхла.

– Гэта таму, што ўсё ўжо падрыхтаванае: нібы глыбокі ўдых перад тым, як скочыць наперад.