Джон Толкін - Уладар Пярсьцёнкаў - Дзьве вежы

Сэм ішоў наперад. Матляўся, бы п'яны, але ішоў. А Шэлаб, запалоханая й пераможаная, скурчыўшыся, дрыжучы, намагалася хутчэй спаўзьці ад яго. Сягнула нары, праціснулася ўсярэдзіну, пакінуўшы за сабою сьлед зялёна-жоўтай сьлізі, дый зьнікла, а Сэм яшчэ наастачу джгнуў ёй па нагах. Тады паваліўся на зямлю, зьнясілены.

Шэлаб зьнікла, і што зь ёй адбылося далей, як адлежвалася яна ў сваім логвішчы, песьцячы злосьць ды крыўду, павольнымі гадамі цемры гоячы сябе знутры, гадуючы вочы-гронкі, пакуль сьмяротны голад ізноў не пагнаў яе вонкі, каб плесьці пасткі ў далінах гор Ценю, – тут расповеду няма.

Сэм застаўся на самоце. Над месцам бойкі ўжо гусьцелі прыцемкі Неназывальнай краіны. Стомлены, Сэм пакульгаў назад, да гаспадара.

– Гаспадару мой, пане! – паклікаў ён.

Той маўчаў. Калі Фрода бег наперад, радуючыся волі, Шэлаб з жудаснай хуткасьцю дагнала яго й адзіным імгненным рухам уджаліла ў шыю. Зараз ён ляжаў зьбялелы, нерухомы, ня чуючы анічога.

– Пане мой! – паклікаў Сэм і доўга прыслухоўваўся ў цішыні, чакаючы адказу.

Тады кінуўся пасьпешліва рэзаць павучыньне, прыклаў вуха да Фродавых грудзей, да роту, але не адчуў ані ўзварушэньня, ані якой прыкметы жыцьця. Сэрца ня рухалася. Сэм пацёр, саграваючы, гаспадаровы рукі й ногі, крануў лоб – не, цела ўжо захаладнела.

– Фрода, спадару Фрода! – паклікаў ён. – Не пакідайце мяне! Гэта ваш Сэм кліча вас. Не сыходзьце туды, куды я ня здолею йсьці за вамі! Прачынайцеся, спадарыку Фрода! Уставайце! Калі ласка, прашу вас, уставайце! Спадару Фрода!

Тады шаленства апанавала яго, і ён замітусіўся вакол гаспадарова цела, секучы паветра й камяні, галосячы праклёны й пагрозы. Апамятаўшыся, вярнуўся да Фрода й нахіліўся, зазірнуў яму ў твар, бледны ўзмроку. I раптам згадаў, што адкрылася яму ў люстэрку Галадрыелі: Фрода, зьбялелы, сьпіць пад вялізнаю змрочнай скалою. Не, гэта тады думалася: сьпіць.

– Ён памёр! – вымавіў Сэм. – Ня сьпіць ён, ён загінуў!

I калі вымавіў, словы падштурхнулі дзеяньне атруты, падалося, твар гаспадара зацягнуўся сьмяротным зялёным.

Тады чорны адчай авалодаў Сэмам, хобіт нахіліўся да зямлі, ноч прыйшла ў ягонае сэрца, і ён зьнерухомеў.

Калі апрытомнеў нарэшце, зірнуў навокал, на змрок і цені. Ці хвіліны прамінулі, ці гадзіны – ня ведаў. Тыя самыя камяні вакол, а гаспадар гэтаксама ляжыць побач, памерлы. I ад гэтага не рассыпаліся ў пыл горы й зямля па-ранейшаму трымала іх.

– Што ж мне рабіць, што рабіць? – залямантаваў ён. – Ці дарма я йшоў сюды зь ім?

I тады ён узгадаў уласныя словы на самым пачатку вандроўкі, словы, якіх ён і сам у той час не разумеў: " Проста трэба зрабіць нешта ў жыцьці... Мне абавязкова трэба йсьці побач з вамі й зьдзейсьніць, калі вы мяне разумееце, спадару ".

– Але што ж я зраблю? – спытаў ён сябе. – Не пакідаць жа Фрода непахаваным сярод гор? Куды ісьці? Дахаты? Ці наперад? Наперад? – перапытаў, і на момант сумнеў і страх агарнулі яго. – Ісьці наперад? Дык вось што я мушу зрабіць? I пакінуць яго?

Тады ўрэшце ён заплакаў – і выпрастаў Фродава цела, склаў гаспадаровыя халодныя рукі на грудзёх, загарнуў Фрода ў эльфаў плашч, паклаў свой корд з аднога боку, а Фараміраў кій з другога.

– Калі ўжо мушу ісьці, – вымавіў Сэм, – дык, з вашага дазволу, меч я ваш забяру, але ж вось гэны пакіну ляжаць побач з вамі, як ён ляжаў ля старога караля ў скляпеньні, дый вашую цудоўную броньку, што даў спадар Більба, пакідаю. А шкляначку зорную вы самі далі мне, спадару Фрода, пазычылі мне, а мне ж яна патрэбная, бо я цяпер заўжды буду крочыць у цемры. Яна надта мне прыдасца, панна дала яе вам, але мо яна зразумее. А ці вы разумееце, спадару Фрода? Я мушу ісьці далей!

Але ён ня мог крануцца зь месца, яшчэ ня мог. Стаў на калені, трымаючы Фродаву руку, і ніяк ня мог яе выпусьціць. Час мінаў, а ён усё стаяў – укленчыўшы, трымаючы Фродаву руку – і ня мог вырашыцца.

Шукаў сілы, каб ізноў устаць, каб выправіцца ў самотную вандроўку – адпомсьціць. Калі толькі здолее падняцца, тады злосьць павядзе яго ў пагоню па ўсіх шляхох сусьвету, пакуль нарэшце ён не спасьцігне злачынцу – Глыкса. Тады Глыкс здохне ў куту, бы пацук. Але ж ці тое ён плянаваў, выпраўляючыся з гаспадаром? Ці варта дзеля такога пакідаць гаспадара? Помста яго ня верне. У такім выпадку лепей памерці побач зь ім. Але ж гэта таксама будзе самотнай вандроўкаю.

Ён зірнуў на зыркі канчар корда. Падумаў пра тое, што за сьпінай: вузкі чорны край і за ім – падзеньне ў нішто, бяздонную прорву. Не, гэткім шляхам не ўцячы. Гэтым не даможасься анічога, нават ня здолееш смуткаваць. Не па бессэнсоўную гібель скіраваўся ён у падарожжа.