Susanna Clarke - Jonathan Strange i pan Norrell

14 maja 1810 roku pan Strange napisał do Johna Segundusa: „Ludzie z wielkim zainteresowaniem śledzą przeróżne wizje, a ja to zainteresowanie zaspokajam, gdy tylko jestem w stanie. Pomimo narzekań Norrella kłopotu z tym niewiele, a laicy są wniebowzięci. Ubolewam tylko nad jednym: ludzie zawsze proszą o pokazywanie im krewnych. We wtorek gościłem na Tavistock Square, w domu państwa Fulcherów. Rozlałem na stół nieco wina, rzuciłem zaklęcie i ukazałem zebranym bitwę morską, która właśnie toczyła się na Bahamach. Potem zaprezentowałem widok zburzonego neapolitańskiego klasztoru w świetle księżyca, a na koniec cesarza Napoleona, jak sączy czekoladę z filiżanki i moczy stopy w misie z gorącą wodą.

Fulcherowie byli dość grzeczni, żeby udawać zainteresowanie moją prezentacją, lecz pod koniec wieczoru spytali, czy mógłbym pokazać ich ciotunię z Carlisle. Przez następne pół godziny musiałem gawędzić z Ara-bellą, podczas gdy członkowie rodziny wybałuszali oczy w bezruchu, zapatrzeni w starszą panią w białym czepcu. Siedziała przy ogniu i robiła na drutach”. Listy i pisma różne Jonathana Strange a, red. John Segundus, wyd. John Murray, 1824.

Jedna z ksiąg pana Norrella, który wspomniał o niej mimochodem, gdy panowie Segundus oraz Honeyfoot odwiedzili go na początku stycznia 1807 roku.

Były to weneckie obrazy, które pan Norrell widział w domu pani Wintertowne dwa lata wcześniej. Wtedy pani Wintertowne poinformowała pana Norrella, że zamierza podarować je sir Walterowi i córce w prezencie ślubnym.

Oto zaklęcia, jakie rzucili panowie Strange i Norrell w 1810 roku: zamulenie części morza w Zatoce Biskajskiej i doprowadzenie do pojawienia się tam gęstego lasu olbrzymich drzew (co zaowocowało zniszczeniem dwudziestu francuskich okrętów); wywołanie niezwykłych pływów oraz wiatrów, które pomieszały szyki francuskiej flocie i zniszczyły wrogie uprawy oraz wybiły trzodę; nadawanie deszczowi kształtu flotylli okrętów, warowni, monstrualnych postaci, fruwających aniołów itp. w celu przerażenia, skonfundowania i oszołomienia francuskich żołnierzy oraz marynarzy; wywoływanie we Francji nocy w porze dnia i na odwrót.

Wszystkie powyższe zaklęcia zostały opisane w De Generibus Artium Magicarum Anglorum Francisa Suttona-Grove’a.

Poprzedni minister wojny, lord Castlereagh, wdał się w gwałtowną kłótnię z panem Canningiem pod koniec 1809 roku. Dżentelmeni odbyli pojedynek i w rezultacie obaj musieli zrezygnować z pracy w rządzie. Obecny minister wojny, lord Liverpool, to dawny lord Hawkesbury, wspomniany już wcześniej na stronicach tej księgi. Otóż odrzucił on jeden tytuł i przyjął drugi, kiedy jego ojciec zmarł w grudniu 1808 roku.

Taumatoman — osoba, której fascynacja magią i cudami graniczy z opętaniem (Samuel Johnson, Słownik języka angielskiego).

Zamek Floors to siedziba książąt Roxburghe.

Sąd parów ostatecznie wypowiedział się na korzyść sir Jamesa Innesa. Zgodnie z przewidywaniami pana Lascellesa, nowy książę z miejsca wystawił bibliotekę na sprzedaż. Licytację przeprowadzono latem 1812 roku (kiedy Strange przebywał na Półwyspie Iberyjskim). Stała się ona bodaj najważniejszym wydarzeniem bibliograficznym od czasu spalenia Biblioteki Aleksandryjskiej. Trwała czterdzieści jeden dni i była przyczyną co najmniej dwóch pojedynków.

Wśród książek księcia znalazło się siedem tekstów magicznych, bez wyjątku niezwykle cennych.

Medytacja Rosa et Fons była mistycznym dziełem poświęconym magii, napisanym przez nieznanego czternastowiecznego maga.

Thomas de Dundelle , do tej pory nieznany poemat autorstwa Chretiena de Troyes, był barwną opowieścią o życiu Thomasa Dundale’a, pierwszego człowieka w służbie Króla Kruków.

Księga Loveday Ingham to zapis codziennych poczynań pewnego piętnastowiecznego maga z Cambridge.

Pozycja Exercitatio Magica Nobilissima była siedemnastowieczną próbą opisania całej angielskiej magii.

Historia Siedem należała do nader niejasnych dzieł, napisanych częściowo po angielsku, częściowo po łacinie, z fragmentami w nieznanej odmianie języka elfickiego. Wieku tego tomu nie dało się ustalić nawet w przybliżeniu, autor pozostał nie zidentyfikowany, trudno też było określić cele, które mu przyświecały podczas pisania tej księgi. Ogólnie można było odnieść wrażenie, że dzieło jest historią pewnego miasta w Faerie, znanego jako Siedem. Pisarz przedstawił wszystko w wyjątkowo mylący sposób, a na domiar złego często przerywał narrację, by oskarżać bliżej nie określoną osobę o tajemnicze obrażenia, które mu zadała. Te partie tekstu przypominały raczej kipiący wściekłością list.

Parlament kobiet był alegorycznym szesnastowiecznym opisem mądrości i magii, przynależnych wyłącznie kobietom.

Zdecydowanie jednak najwspanialszą pozycją była księga Ilustracyja żywota Ralpha Stokeseya , która wraz z pierwszym wydaniem Dekameronu Boccaccia trafiła na licytację ostatniego dnia aukcji. Nawet pan Norrell wcześniej nie zdawał sobie sprawy z istnienia tego tekstu. Napisało go zapewne dwóch autorów: piętnastowieczny mag o nazwisku William Thorpe i elfi sługa Ralpha Stokeseya, Col Tom Blue. Za ten rarytas pan Norrell zapłacił niesłychaną sumę dwóch tysięcy stu gwinei.

Inni licytujący darzyli pana Norrella tak głęboką rewerencją, że ani jeden z obecnych na sali dżentelmenów nie zdecydował się licytować przeciwko niemu. Z ogólnej tendencji wyłamała się pewna dama, usiłująca przebić pana Norrella przy licytacji każdej książki. Tygodnie poprzedzające aukcję były dla Arabelli Strange niezwykle wyczerpujące. Pisała liczne listy do krewnych współmałżonka i składała wizyty wszystkim swoim przyjaciołom w Londynie, usiłując pożyczyć odpowiednią sumę na kupno kilku książek dla męża, lecz Norrell przelicytowywał ją za każdym razem.

Sir Walter Scott, pisarz, obserwował przebieg licytacji i tak opisał jej zakończenie: „Tak głębokie było rozczarowanie pani Strange utratą Ilustracyji żywota Ralpha Stokeseya , że aż zalała się łzami. Akurat w tym momencie pan Norrell przechodził w pobliżu, w dłoni trzymając książkę. Ani jednym słowem, ani jednym spojrzeniem nie zaszczycił żony swego ucznia. Nie pomnę, kiedy ostatnio widziałem równie nieuprzejme zachowanie. Kilka osób zauważyło szorstkość pana Norrella i dotarły do mnie surowe komentarze na jego temat. Nawet lord Portishead, którego podziw dla maga nie ma granic, przyznaje, że w jego opinii Norrell zachował się wyjątkowo niegrzecznie wobec pani Strange”.

Nie tylko jednak ten epizod doczekał się niepochlebnych reakcji. W tygodniach po zakończeniu aukcji uczeni oraz historycy czekali na artykuły i informacje o wiedzy zawartej w siedmiu zakupionych przez Norrella księgach. Szczególne nadzieje wiązali z llustracyją żywota Ralpha Stokeseya , mogącą wyjaśnić kilka niesłychanie istotnych tajemnic angielskiej magii. Powszechnie zakładano, że pan Norrell ujawni nowe odkrycia na łamach „Przyjaciół Angielskiej Magii” lub też pozwoli skopiować nabytą księgę, lecz nic takiego się nie stało. Jedna czy dwie osoby skierowały do niego listy z konkretnymi zapytaniami, lecz nie udzielił odpowiedzi. Pan Norrell nie krył zdziwienia, gdy w gazetach zaczęto publikować listy ze skargami. Ostatecznie zachowywał się dokładnie tak samo jak zawsze: kupował cenne księgi i ukrywał je skrzętnie przed wzrokiem innych ludzi. Różnica sprowadzała się do tego, że w czasach, kiedy był zupełnie nie znanym dżentelmenem, nikt nie poświęcił jego postępowaniu ani jednej myśli. Teraz oczy świata były w nim utkwione. Jego małomówność budziła zdumienie, a ludzie coraz częściej przypominali sobie chwile, kiedy pan Norrell postępował w sposób nieuprzejmy i arogancki.