Hal Clement - Een zaak van gewicht

“We kunnen jouw overeenkomst niet accepteren, Barl, omdat het ons onmogelijk zou zijn ons deel uit te voeren.”

Barlennan kon niet glimlachen zoals mensen dat deden, en hij hoedde zich er wel voor het op zijn eigen manier te doen. Hij antwoordde even ernstig als Lackland gesproken had.

“Jij kunt je aandeel wel leveren, Charles, al denk je ook van niet. Toen ik aan deze tocht begon waren alle dingen die je zojuist gezegd hebt waar. Ik was geheel en al van plan om deze raket met jullie hulp op te sporen en dan de radio’s zo te plaatsen dat je niets kon zien, en vervolgens de machines zelf te gaan demonteren en op die manier al jullie wetenschap te leren.

“Maar langzamerhand zag ik in dat alles wat je gezegd hebt waar is. Ik zag in dat je ons niet met opzet dom hield toen je ons zo snel en nauwkeurig alles leerde over de wetten en technieken die de zweefvliegers op dat eiland gebruikten, Ik zag het nog beter in toen je Dondragmer hielp met het maken van de differentiaaltakel. Ik verwachtte dat je dit daarnet naar voren zou brengen; waarom deed je dat niet? Het zijn goede voorbeelden.

“In werkelijkheid was het toen jij ons les gaf over de zweefvliegtuigen dat ik vaag begon te begrijpen wat er bedoeld werd met jullie term “wetenschap’. Nog voor het eind van die episode begreep ik dat een toestel dat zo eenvoudig was dat jullie het al lang niet meer gebruiken, eigenlijk om begrip vroeg van meer wetten van net heelal dan wie ook van ons wist dat er bestonden, Eén keer zei je woordelijk, toen je je verontschuldigde dat je geen exacte gegevens had, dat zweefvliegtuigen van dit soort meer dan tweehonderd jaar geleden door jullie werden gebruikt. Ik kan wel raden hoeveel meer jullie nu weten — ik kan net genoeg raden om te beseffen wat ik niet kan weten.

“Maar je kunt toch doen wat ik wil. Je hebt al iets gedaan door ons de differentiaalkatrol te laten maken. Ik begrijp het ding niet, en Dondragmer die er veel meer tijd aan heeft besteed evenmin; maar we zijn ervan overtuigd dat het familie is van de hefbomen die we ons hele leven al gebruiken. We willen bij bet begin beginnen en we beseffen heel goed dat we zelfs in ons hele leven niet alles kunnen leren wat jullie weten. Wel hopen we genoeg te leren om te begrijpen hoe jullie al die dingen hebben uitgevonden. Zelfs ik begrijp dat het niet alleen een kwestie van raden is, of filosoferen als de wijzen doen die ons vertellen dat Mesklin een kom is. Ik ben bereid toe te geven dat jullie op dit punt gelijk hebben; maar ik zou willen weten hoe jullie ditzelfde feit van jullie eigen wereld te weten zijn gekomen. Ik weet zeker dat jullie het wisten voor je je van de planeet kon losmaken en het allemaal kon zien. Ik wil weten waarom de Bree drijft en waarom de kano dat ook een tijd deed. Ik wil weten waardoor de kano werd samengeperst. Ik wil weten waarom de wind steeds maar door de kloof naar buiten waait — nee, je uitleg heb ik niet begrepen. Ik wil weten waarom we het het warmst hebben in de winter wanneer we de zon het langst niet kunnen zien. Ik wil weten waarom vuur gloeit en waarom het vlampoeder doodt. Ik wil dat mijn kinderen of de hunne, als ik ze ooit krijg, weten hoe deze radio werkt en je tank en op een goede dag ook de raket. Ik wil erg veel weten — zonder twijfel meer dan ik kan leren; maar als ik mijn volk eenmaal aan het studeren krijg, op de manier zoals jullie dat ook gedaan moeten hebben — nou, dan zou ik zelfs bereid zijn om voortaan zonder winst te verkopen.” Lackland noch Rosten konden enige ogenblikken lang iets uitbrengen. Toen verbrak Rosten het stilzwijgen.

“Barlennan, als je geleerd had wat je wilde weten, en je begon jouw volk te onderwijzen, zou je ze dan vertellen waar die wijsheid vandaan komt? Geloof je dat het goed voor ze zou zijn om te weten?”

“Voor sommigen, ja; zij zouden willen horen over andere werelden en over mensen die dezelfde weg naar kennis hebben bewandeld waarop zij dan de eerste schreden zetten. Anderen — ach, we hebben een hoop mensen die de rest laten werken. Als zij het wisten zouden ze geen moeite doen om zelf iets te leren; ze zouden alleen maar vragen wat zij weten wilden — zoals ik eerst ook deed; en ze zouden nooit begrijpen dat je hun iets niet vertelt omdat je het niet kunt vertellen. Ze zouden denken dat je ze probeerde te bedriegen. Ik vermoed, als ik het iemand vertel, dat dit soort er vroeg of laat achterkomt en — nou, misschien is het wel beter om ze maar te laten denken dat ik het genie ben. Of Don; van hem zouden ze het eerder geloven.”

Rostens antwoord was kort en zakelijk.

“Afgesproken.”

Een glanzend skelet van metaal rees twee en een halve meter boven de vlakke top van een berg van aarde en steen uit. Een aantal Mesklinieten was druk bezig aan de volgende rij platen waarvan de bovenste klinken net waren blootgelegd. Anderen veegden de net weggekrabde aarde en kiezelstenen naar de rand van de berg. Nog weer anderen liepen af en aan langs een goed gemarkeerde weg die de woestijn inleidde; de aankomenden trokken platte wagens op wielen voort die beladen waren met voorraden, terwijl de meeste vertrekkenden soortgelijke lege wagentjes meetrokken. Het tafereel was vol leven en beweging; bijna iedereen scheen een bepaalde taak te hebben. Er waren nu twee radiotoestellen te zien, een op de berg, waar een Aardbewoner vanuit zijn verre observatiepost leiding gaf aan het demontageproces, en het andere op enige afstand daarvan.

Dondragmer was bij het tweede toestel in een levendig gesprek gewikkeld met het verre wezen dat hij niet kon zien. De zon cirkelde nog eindeloos rond maar daalde nu heel geleidelijk, en zwol daarbij heel, heel langzaam.

“Ik geloof,” zei de stuurman, “dat het erg moeilijk gaat worden om te controleren wat je ons over het buigen van licht hebt verteld. Terugkaatsing kan ik begrijpen; de spiegels die ik van de metalen platen van de raket heb gemaakt hebben me dat heel duidelijk gemaakt. Het is erg jammer dat het toestel waar je ons de lens uit liet halen gevallen is; we hebben niets dat op jullie glas lijkt.”

“Zelfs een redelijk groot stuk van de lens is al voldoende, Don,” zei de stem uit de radio. Het was niet de stem van Lackland: hij had gemerkt dat hij een goede leraar was, maar soms gaf hij de microfoon over aan een specialist. “Elk stuk ervan kan het licht buigen en zelfs een beeld vormen — wacht, dat komt later wel. Probeer te vinden wat er over is van dat stuk glas, Don, als jullie zwaartekracht het tenminste niet heeft verpulverd toen het toestel neerkwam.” Dondragmer keerde zich met een woord van instemming van de radio af, maar draaide zich meteen weer om toen hij iets anders bedacht.

“Misschien kun je ons vertellen waarvan dit “glas’ gemaakt is en of er erg veel hitte voor nodig is. Wij hebben flink hete vuren, weet je. Ook is er nog het materiaal waar de Kom in het dek van de Bree mee is afgedekt — ik geloof dat Charles het ijs noemde. Zou dat gebruikt kunnen worden?”

“Ja, ik weet van jullie vuren, hoewel ik niet begrijp hoe je in een atmosfeer van waterstof planten kunt verbranden, zelfs al zijn ze met wat vlees gemengd. Wat het laatste aangaat, ijs is zeker bruikbaar als je er wat van kunt vinden. Ik weet niet waar het zand in jullie rivieren van gemaakt is, maar je kunt proberen het in een erg heet vuur te smelten en dan kijken wat er gebeurt. Maar ik garandeer niets. Ik zeg alleen dat op Aarde en de andere planeten die ik ken met gewoon zand een soort glas geproduceerd kan worden, dat belangrijk beter wordt door toevoeging van andere bestanddelen. Maar ik zie echt niet hoe ik die bestanddelen moet beschrijven of hoe ik moet aanduiden waar je ze vinden kunt.”

“Dank je; ik zal iemand het met vuur laten proberen. Intussen ga ik een stuk van die lens zoeken, maar ik denk dat de klap bij het vallen er weinig van heeft overgelaten. We hadden het toestel niet zo dicht bij de rand van de heuvel uit elkaar moeten halen; het ding dat je een “cilinder’ noemde rolde veel te vlot.”