Hal Clement - Een zaak van gewicht

“Bedoel je dat je niet begrijpt waarom het lijkt alsof de horizon boven je ligt?” riep een van de meteorologen geschokt.

“Niet in detail, maar ik begrijp dat de dichtheid van de lucht er iets mee te maken heeft.”

“Maar het is echt eenvoudig genoeg —.”

“Niet voor mij.”

“Het is voor iedereen eenvoudig. Je weet hoe de laag warme lucht vlak boven een weg op een zonnige dag het licht onder een kleine hoek terugkaatst naar omhoog, omdat die warme lucht minder dicht is en het licht zich er sneller in voortplant; wat je aanziet voor water is de weerkaatsing van de hemel. Er komen nog wel grotere luchtspiegelingen voor, ook op Aarde, maar ze zijn toch allemaal op hetzelfde gebaseerd: een “lens’ of “prisma’ van koudere of warmere lucht breekt de lichtstralen. Hier hebben we hetzelfde, behalve dan dat de zwaartekracht de schuldige is; zelfs waterstof wordt snel minder dicht als de hoogte toeneemt. De lage temperatuur speelt natuurlijk ook een rol.”

“Het zal wel als jij het zegt; ik ben geen —” Lackland kreeg geen kans om zijn opmerking af te maken. Rosten viel hem scherp en ernstig in de rede.

“Hoe snel neemt die dichtheid precies af met het toenemen van de hoogte?” De meteoroloog haalde een rekenliniaal uit zijn zak en manipuleerde hem enige ogenblikken zwijgend.

“Ruw genomen, en als we een gemiddelde temperatuur aannemen van min honderdzestig, daalt hij op een hoogte van vierhonderdvijftig of vijfhonderd meter tot één procent van de waarde aan het oppervlak.” Een verbijsterde stilte volgde op zijn woorden.

“En hoe ver daalt hij op honderd meter?” Eindelijk kreeg Rosten de vraag eruit. Het antwoord kwam na een ogenblik.

“Ruw geschat, zeventig of tachtig procent — waarschijnlijk wat meer.”

Rosten trommelde een paar minuten lang met zijn vingers op de tafel, en keek ernaar; toen keek hij de anderen aan. Allen keken zwijgend terug.

“Ik neem aan dat niemand een slimme uitweg uit deze moeilijkheid weet? Of is er iemand die echt gelooft dat Barlennans mensen kunnen leven en werken bij een luchtdruk die voor hen even abnormaal is als de luchtdruk op Aarde op twaalf of vijftien kilometer voor ons is?”

“Ik weet het niet zeker.” Lackland fronste zijn voorhoofd en Rosten keek wat opgewekter. “Lang geleden was er eens sprake van dat hij vrij lang onder water — sorry, methaan — kon blijven en flinke afstanden kon zwemmen. Je herinnert je dat die rivierbewoners de Bree op die manier moeten hebben verplaatst. Als het zoiets is als adem inhouden of een luchtvoorraad bewaren zoals onze walvissen doen hebben we er niet veel aan; maar als hij een behoorlijk deel van de waterstof die hij nodig heeft krijgt van wat er in de zeeën en rivieren van Mesklin is opgelost dan is er misschien enige hoop.” Rosten dacht even na.

“Goed. Roep je vriend op en vraag hem alles wat hij weet over zijn ademhaling. Rick, jij zoekt op of vindt uit wat de oplosbaarheid van waterstof in methaan is bij acht atmosfeer druk, temperatuur tussen min honderdvijfenveertig en en honderdtachtig Celsius. Dave, steek die rekenliniaal in je zak en rep je naar de computer; bereken zo nauwkeurig mogelijk de dichtheid van de waterstof bovenop die klif als de natuurkunde, de scheikunde, de wiskunde en de goden van de goede weermannen je toestaan. En verder, zei je niet dat er midden in sommige van die tropische orkanen drukdalingen van wel drie atmosfeer voorkomen? Charlie, vraag aan Barlennan of hij en zijn mensen dat gevoeld hebben, en zoja in welke mate. Laten we aan het werk gaan.” De vergadering ging uiteen en de leden wijdden zich aan hun taken. Rosten bleef met Lackland in de projectiekamer om naar diens gesprek met de Meskliniet ver beneden hen te luisteren.

Barlennan beaamde dat hij zonder moeite lange tijd onder water kon zwemmen; maar hij had geen idee hoe het werkte. Hij ademde niet, en hij kreeg niet een soort gevoel van verstikking als hij lang onderbleef. Bleef hij te lang onder water en was hij te actief, dan trad er een soort van slaperigheid op, zoals hij het beschreef: verloor hij werkelijk het bewustzijn dan gebeurde er verder niets; hij kon dan net zo veel later als wenselijk eruit gehaald en weer tot leven gebracht worden, zolang hij intussen maar niet van honger omkwam. Kennelijk was er genoeg waterstof in oplossing in Mesklins zeeën om hem in leven te houden, maar niet genoeg om normaal actief te blijven. Rosten leefde zichtbaar op.

“Ik heb zelfs geen gevoel van onbehagen in het centrum van de ergste stormen die ik ooit heb meegemaakt,” ging de kapitein voort. “In ieder geval was niemand te zwak om zich vast te houden bij de orkaan die ons op het eiland van de zweefvliegers slingerde. Hoewel we natuurlijk maar een paar minuten in het centrum ervan waren. Maar wat is er voor moeilijks? Ik begrijp niet waar al deze vragen heenleiden.” Lackland keek zijn chef aan om toestemming, wat deze met een knikje verleende.

“We hebben ontdekt dat de lucht op de top van de klif waar onze raket staat veel dunner is dan aan de voet. We twijfelen er ernstig aan of er genoeg lucht is om jullie op de been te houden.”

“Maar het is maar honderd meter hoog; waarom zou het na zo’n korte afstand al zoveel veranderen?”

“Dat komt door die zwaartekracht van jullie; het kost teveel tijd om uit te leggen hoe het precies zit, maar op elke planeet wordt de lucht dunner naarmate je hoger komt, en hoe hoger de zwaartekracht, hoe sneller dat gaat. Op jouw wereld is alles een beetje extreem.”

“Maar waar is de luchtdruk normaal voor deze wereld?”

“Op zeeniveau; al onze metingen zijn daarop afgestemd.”

Barlennan dacht even na. “Dat lijkt me dwaas; het klinkt logischer om als basis een niveau te nemen dat gelijk blijft. Onze zeeën gaan in de tijd van een jaar honderd meter op en neer, en ik heb nooit speciale veranderingen in de lucht opgemerkt.”

“Dat klopt, om verschillende redenen: de voornaamste is dat je op zeeniveau blijft zolang je aan boord Van de Bree bent, waar je steeds aan de voet van de atmosfeer bent. Misschien zie je het beter als je het opvat als de kwestie hoe zwaar de lucht boven je is en welk gewicht je onder je hebt.”

“Dan is er nog steeds iets dat niet klopt,” antwoordde de kapitein. “Onze steden gaan niet met het zeeniveau mee omhoog en omlaag. Ze liggen in de lente gewoonlijk aan de kust, en in de herfst tussen de driehonderd en drieduizend kilometer landinwaarts. De helling van het land is natuurlijk erg flauw, maar ik weet zeker dat ze in het najaar minstens honderd meter boven de zee liggen.” Lackland en Rosten staarden elkaar even zwijgend aan: toen zei Rosten: “Maar in jouw land lig je een heel stuk van de pool af — nee, dat is muggenzifterij. Zelfs als de zwaartekracht maar een derde maal zo groot was zou je geweldige drukverschillen moeten ervaren. Misschien nemen we novavoorzorgen voor een rode dwerg.” Hij wachtte even, maar de Meskliniet gaf geen antwoord. “Barlennan, ben je dan bereid om in ieder geval te proberen op de hoogvlakte te komen? Natuurlijk zullen we niet aandringen als het te moeilijk wordt, maar je weet hoe belangrijk het voor ons is.”

“Natuurlijk ben ik bereid; wij zijn nu eenmaal hier, en ik heb geen reden om aan te nemen dat wat er komen gaat lastiger wordt dan wat we al gehad hebben. Bovendien wil ik…” Hij zweeg even, ging toen op een ander onderwerp over. “Hebben jullie al een manier gevonden om naar boven te komen, of was het een hypothetische vraag?” Lackland nam zijn deel van het gesprek weer op zich. “We hebben iets gevonden dat er als een pad uitziet, ongeveer dertienhonderd kilometer bovenstrooms van waar je nu zit. We weten niet zeker of je het kunt beklimmen; het lijkt op een rotsverschuiving met een bijzonder flauwe helling, maar we kunnen niet zeggen hoe groot de rotsblokken zijn. Maar als je er daar niet op kunt komen, dan gaat het helemaal niet. De klif schijnt over de hele linie verticaal te zijn, behalve op dat ene punt.”