Frank Herbert - Dzieci Diuny

MELANŻ: „przyprawa nad przyprawami”, której jedynym źródłem jest Arrakis. Znana głównie ze swych życiodajnych właściwości, przyjmowana w ilościach powyżej dwóch gramów dziennie na siedemdziesiąt kilogramów wagi ciała jest łagodnie warunkująca. Melanż powstaje z masy preprzyprawowej — stadium grzybowatego, burzliwego wzrostu, spowodowanego dostaniem się ekskrementów piaskopływaków do wody (patrz: PIASKOPŁYWAK). Arrakańska przyprawa w tym stadium „wybucha” w charakterystyczny sposób, co powoduje wymieszanie substancji z głębi ziemi z substancją z jej powierzchni. Ta masa, poddana działaniu słońca i wiatru, staje się melanżem.

MENTACI „WYPACZENI”: mentaci „wypaczeni” byli produktami tleilaxańskich zbiorników aksolotlowych i różnili się od normalnych mentatów cechami nieistotnymi dla czystych zdolności obliczeniowych, nadawanymi im zgodnie z życzeniami klientów: uczuciowym charakterem, odpowiednią strukturą ciała czy charakterystyką psychologiczną.

MENTAT: „ludzki komputer”, wcielenie logiki i rozumu. Specjalna klasa obywateli Imperium, szkolonych w umiejętnościach logicznego myślenia na nadludzkim poziomie. Mentat był zdolny do dokonywania błyskawicznych obliczeń skomplikowanych danych i znakomitych wnioskowań, ale tylko wtedy, gdy pogrążał się w mentackim transie (objawiającym się szklistością oczu i monotonną intonacją głosu). Jak wykazały pewne badania, świadomość podczas mentackiego transu „obraca się wewnątrz” (patrz: MENTACI „WYPACZENI”).

METODA B.G.: stosowanie drobiazgowej obserwacji (termin używany czasami potocznie na określenie całego kształcenia Bene Gesserit — patrz: SZKOLENIE).

MISSIONARIA PROTECTIVA: ramię zakonu żeńskiego, którego główną funkcją było rozsiewanie zaraźliwych zabobonów na prymitywnych planetach (patrz: PANOPLIA PROPHETICUS).

MUAD’DIB: skoczek pustynny aklimatyzowany na Arrakis; we fremeńskiej mitologii ziemi i ducha zwierzę związane z rysunkiem widocznym na drugim księżycu planety. Mysz czczona przez Fremenów ze względu na swą niezwykłą zdolność przystosowywania się do życia w otwartej pustyni.

MUAD’DIB PAUL: fremeńskie imię Paula Atrydy w wieku męskim.

MUR ZAPOROWY: górzyste wypiętrzenie terenu w północnych regionach Arrakis, które osłania niewielki obszar tej planety przed kurzawami Coriolisa.

MUSZTAMAL: niewielki ogród przydomowy lub ogródek na dziedzińcu.

NAIB: ten, kto ślubował nigdy nie dać się wziąć żywcem; tradycyjna przysięga przywódcy Fremenów.

NAWIGATORZY: Gildianie potrafiący z pomocą melanżu odszukiwać taką linię przyszłości, która pozwala trans-świetlnym galeonom Gildii Planetarnej omijać wszelkie niebezpieczeństwa.

NERUS, TANIDIA: zidentyfikowana przez Leto II jako matka lady Jessiki Atrydy. Dzięki źródłom odkrytym kilka tysięcy lat później stwierdzono, że matką Jessiki była Wielebna Matka Bene Gesserit Helena Mohiam, która podała się za Tanidię Nerus, gdy przedstawiono ją jako konkubinę baronowi Vladimirowi Harkonnenowi (patrz: HARKONNEN VLADIMIR).

NIECKA: zamieszkany, nizinny obszar na Arrakis, okolony wzniesieniem terenu, osłaniającym nieckę przed burzami piaskowymi.

NIEZBĘDNIK: zestaw zawierający narzędzia i części zamienne do fremeńskich filtrfraków. W skład standardowego niezbędnika wchodziły m. in. filtrwtyki, kilka kawałków wodowodu i skrawek tkaniny mikrowarstwowej.

ODDZIELACZ WIATRU: urządzenie instalowane głównie na szlaku dominujących wiatrów; skrapla wilgoć w powietrzu, które jest zasysane do komory (najczęściej na zasadzie gwałtownego i znacznego spadku temperatury w oddzielaczu).

ORNITOPTERY: (skrzydłowce); podstawowy sposób transportu powietrznego w Imperium. Pierwsze ornitoptery — statki powietrzne zdolne do długotrwałego lotu za pomocą uderzeń skrzydłami na wzór ptaków — zostały zbudowane przez grupę naukowców będących więźniami politycznymi. Więźniowie ci, zmuszeni do pracy naukowej, przeszukiwali Imperialne Archiwa Naukowe w celu odszukania porzuconych w skomputeryzowanej społeczności wynalazków, które mogłyby być ekonomicznie wykorzystane. Naukowcy-więźniowie znaleźli wiele zastosowań dla istniejących już od wieków artefaktów, a jednym z nich były właśnie ornitoptery. Pojazdy te były początkowo przyjęte z niechęcią i nieufnością, lecz z czasem stały się najbardziej popularnym środkiem powietrznego transportu. Dżihad Butlerjańska ze swą proskrypcją na skomplikowane urządzenia oddała planetarne nieba w niemal niepodzielne władanie prostym i tanim ornitopterom.

OTOMANA: niska kanapa z wałkami po bokach zamiast oparć.

OUT-FREJN: w Galach: najbliższy obcy, to znaczy spoza wybrańców, spoza najbliższego otoczenia.

PANEW: nisko położony teren lub depresja na Arrakis, powstała w wyniku osiadania warstw podłoża.

PANOPLIA PROPHETICUS: najważniejsze źródło materiałów dla Missionaria Protectiva, zawierające szczegółowe metody manipulowania religią za pomocą zaraźliwych przesądów, używanych przez zakon żeński w celu eksploatacji regionów prymitywnych (patrz: MISSIONARIA PROTECTIVA).

PASKUDZTWO: termin używany przez Bene Gesserit na określenie osób przed-urodzonych (patrz: PRZED-URODZENI).

PCHLI SZTYCH: wszelkie krótkie, wąskie ostrza, trzymane w lewej ręce przez walczących używających tarcz obronnych, często zatrute.

P.G.: „przed Gildią”; skrót w kalendarzu Imperium opartym na dacie powstania monopolu Gildii Planetarnej (patrz: E.G.).

PIACHOCHRAPY: urządzenie tłoczące powietrze do wnętrza przysypanego piaskiem podczas burzy filtrnamiotu (patrz: FILTRNAMIOT).

PIASKOPŁYWAK: pół roślina, pół zwierzę; zarodek czerwia pustyni żyjący w głębi piasku, zwany potocznie maleńkim stworzycielem. Ekskrementy piaskopływaków (ginących milionami w każdym wybuchu przyprawowym) zmieszane z wodą tworzą masę preprzyprawową (patrz: MELANŻ). Poza wybuchami dla maleńkich stworzycieli śmiertelne niebezpieczeństwo stanowią też nieznaczne wahania temperatury. Nieliczne pozostałe przy życiu osobniki zapadają w półsen cystohibernacji, by po sześciu latach wyłonić się w postaci niewielkiego (ok. 3 metry długości) czerwia pustyni (patrz: SZEJ-HULUD).

PIERŚCIENIE WODY: patrz: TALIONY WODY.

PIERWSZY KSIĘŻYC: większy z dwóch satelitów Arrakis, godny uwagi ze względu na charakterystyczny wizerunek ludzkiej pięści w rzeźbie powierzchni (patrz: DRUGI KSIĘŻYC).

PLASTAL: stal stabilizowana włóknami stravidium, które wrastają w jej strukturę krystaliczną.

PNĄCZOSIEĆ: sieć wykonana prawdopodobnie z krimskellu („nici kleszczącej” sporządzonej z włókna pnączy hufufu z Ekaz). Sieć z krimskellu zaciska się coraz ciaśniej podczas prób jej rozerwania — aż do z góry ustalonych granic.

PRANA: termin odnoszący się do mięśni ciała, z których każdy jest traktowany osobno i jako osobna jednostka szkolony do maksimum. Często określane jako prana-muskulatura. (patrz: BINDU oraz SZKOLENIE).

PRAWDOMÓWCZYNI: Matka Wielebna, która posiadła sztukę zapadania w trans prawdy (wywołany jednym z narkotyków „widma świadomości”) i rozpoznawania kłamstwa, oszustwa lub nieszczerości. Pewne fakty sugerują, że niektóre doświadczone Prawdomówczynie mogły samowzbudzać trans prawdy bez pomocy żadnych środków, jedynie siłą autosugestii (patrz: PRAWDOPOZNANIE).

PRAWDOPOZNANIE: umiejętność dostrzegania najdrobniejszych przejawów świadomego kłamstwa, posiadana przez Prawdomówczynie (patrz: PRAWDOMÓWCZYNI).

PREPRZYPRAWOWA MASA: patrz: MELANŻ.

PROTOKÓŁ: półurzędowy raport formułujący na piśmie fakty na poparcie zbrodni przeciw Imperium.