Larry Niven - De splinter in gods oog

‘Boosaardig? Helemaal niet!’ zei Renners Splinter. ‘Die daar heeft ervoor gezorgd dat de Gekke Gerrit-verkenner gebouwd werd. En die andere heeft lang geleden een universele taal ontworpen.’

‘Wordt die nog steeds gebruikt?’

‘Tot op zekere hoogte wel, ja. Maar hij is natuurlijk versnipperd. Zo gaat dat nu eenmaal met talen. Sinclair en Bury en Potter spreken bijvoorbeeld niet dezelfde taal als jij. De geluiden zijn soms dezelfde, maar de niet-verbale signalen zijn sterk verschillend.’ Renner sloot zich weer bij Weiss aan, toen ze op het punt stonden de zaal binnen te gaan die de beeldhouwwerken bevatte. ‘Je had gelijk. In het Keizerrijk hebben ze schilderijen die alleen maar de bedoeling hebben mooi te zijn. Maar hier niet. Is het verschil jou ook opgevallen? Er is geen landschap of er zijn Splinters in die bezig zijn het een of ander te-dóén. Bijna geen enkel portret, en die twee daarginds drukten een bepaalde tendens uit. In feite is alles hier tendentieus.’ Hij draaide zich om, om een beroep op zijn Splinter te’doen. ‘Is het niet zo? Die schilderijen die jullie ons hebt laten zien, die werden gemaakt voordat jullie beschaving de camera uitgevonden had. Dat waren óók geen van alle onbevooroordeelde afbeeldingen, waar of niet?’

Renner, weet je eigenlijk wel hoeveel werk er in zo’n schilderij gaat zitten?’

‘Ik heb het zelf nooit geprobeerd. Maar het laat zich raden.’

‘Kun je je dan voorstellen dat iemand zich zóveel moeite zou getroosten, als hij niets mee te delen had?’

Wat denk je van: “Bergen zijn mooi”?’ opperde Weiss. Renners Splinter haalde de schouders op.

De beeldhouwwerken waren beter dan de schilderijen. Hier werd de beoordeling niet gehinderd door verschillen van pigment en belichting. De meeste stelden Splinters voor; maar ze waren méér dan portretten. Wat zou die beeldengroep daar voorstellen, een keten van in grootte steeds kleiner wordende typen Splinters, variërend van een Kruier tot drie Witten, negen Bruinen en zevenentwintig miniatuurtjes? Nee, ze waren allemaal uitgevoerd in wit marmer en hadden de lichaamsvormen van nemers van besluiten. Met een ondoorgrondelijk gezicht keek Bury ernaar en zei toen: ‘Het komt me zo voor dat ik van deze beelden stuk voor stuk een interpretatie zou moeten hebben, voordat ik ze ergens te koop zou kunnen aanbieden. Of ze zelfs maar weg zou kunnen geven bij wijze van geschenken.’

‘Dat is onvermijdelijk,’ zei Bury’s Splinter. ‘Dit, bijvoorbeeld, illustreert een godsdienst uit de vorige eeuw. De ziel van de ouder deelt zich om de kinderen voort te brengen en opnieuw om de kleinkinderen voort te brengen, ad infinitum.’

Een andere groep toonde een aantal Splinters in rood zandsteen. Ze hadden lange, slanke vingers, te veel vingers aan de linkerhand, en hun linkerarm was betrekkelijk klein. Artsen, misschien? Ze werden gedood door een draad van groen glas, die hen neermaaide als een zeis: een laserwapen, gehanteerd door iets dat achter de coulissen verborgen bleef. De Splinters wilden er niet graag over praten. ‘Een onplezierige gebeurtenis in het verleden,’ zei Bury’s Splinter en daar bleef het bij. Weer een andere groep stelde een gevecht voor tussen enkele marmeren Witten en een groot aantal wezens van een onherkenbaar type, uitgevoerd in rood zandsteen. De Roden zagen er mager en dreigend uit en waren bewapend met een onredelijk groot aantal tanden en klauwen. Het verwarde gevecht speelde zich af rond een geheimzinnige, grillig uitziende machine. ‘Hier hebben we iets werkelijk interessants,’ zei Renners Splinter. ‘Volgens de traditie mag een Bemiddelaar — iemand van ons type — iedere vorm van transport dat hij nodig heeft verlangen van onverschillig welke nemer van besluiten. Lang geleden heeft een Bemiddelaar eens gebruik gemaakt van die bevoegdheid om opdracht te geven tot het bouwen van een tijdmachine. Ik kan je die machine laten zien als je zin hebt erheen te reizen; hij bevindt zich aan de andere kant van dit continent.’

‘Een functionerende tijdmachine?’ vroeg Whitbread. ‘Nee, functioneren doet hij niet, Jonathon. Hij is nooit voltooid. Zijn Meester is aan zijn pogingen het ding te voltooien failliet gegaan.’

‘O,’ zei Whitbread, duidelijk teleurgesteld.

‘Het ding is nooit uitgeprobeerd,’ zei de Splinter. ‘Het kan zijn dat de theorie die eraan ten grondslag ligt niet deugt.’

De machine zag eruit als een klein cyclotron met een cabine erin… hij zag er bijna logisch uit, precies zoals je dat ook van een Langston Veld-generator kon zeggen.

‘Ik weet niet waarom, maar jullie fascineren me,’ zei Renner tegen zijn Splinter. ‘Jullie kunnen dus ieder soort vervoermiddel opeisen wanneer je maar wilt?’

‘Dat klopt. Ons talent is communicatie, maar onze voornaamste taak is het verhinderen van strijd. Sally heeft ons een lezing gegeven over jullie, laten we zeggen jullie rassenproblemen, waaraan wapens te pas komen, en de overgavereflex. Uit een soortgelijke situatie zijn wij Bemiddelaars voortgekomen. Wij kunnen het standpunt van het ene wezen aan het andere uitleggen. Een gebrek aan communicatie kan soms uitgroeien tot gevaarlijke proporties — meestal vlak voor een oorlog door zo’n statistisch stom toeval waardoor je aan een ongelukkige samenloop van omstandigheden zou gaan geloven. Zo lang een van ons maar kans ziet aan een vervoermiddel te komen, of zelfs maar bij een telefoon of een radiozender — is het niet waarschijnlijk dat er oorlogen zullen uitbreken.’

Op de gezichten van verscheidene menselijke bezoekers stond ontzag te lezen. ‘H-é-é-1 aardig,’ zei Renner. En vervolgens: ‘Ik vroeg me af of jullie ook de MacArthur zouden kunnen opeisen.’

Volgens de wet en de traditie wel, ja. Maar voor wat de praktijk betreft: praat geen onzin.’

‘Oké. En nu wat die wezens betreft, die daar aan het vechten zijn rond die tijdmachine —’

‘Legendarische demonen,’ legde Bury’s Splinter uit. ‘Ze verdedigen de structuur van de werkelijkheid.’

Renner herinnerde zich eeuwenoude Spaanse schilderijen, daterend uit de tijd toen de Zwarte Pest door Europa rondwaarde, schilderijen van levende mannen en vrouwen, die aangevallen werden door de opnieuw tot leven gekomen en boosaardige doden. Zo naast die witte Splinters gezien hadden ook deze rode gedrochten van zandsteen zo’n onwaar-achijnlijk mager, benig voorkomen, en er straalde een boosaardigheid van uit, die bijna voelbaar was. ‘En daarom die tijdmachine?’

‘De Bemiddelaar vond dat een bepaald incident in onze geschiedenis voorgevallen was door een gebrek aan communicatie. Hij besloot dit te corrigeren.’ Renners Splinter haalde haar schouders op — dat wil zeggen, haar armen; een Splinter kon haar schouders niet ophalen. ‘Een Gekke Gerrit-denkbeeld. De Gekke Gerrit-verkenner was ook zo iets. Ietwat uitvoerbaarder, misschien. Een observeerder van de hemel — jullie noemen zo iemand een meteoroloog, met nog wat andere specialiteiten erbij — vond er bewijzen voor, dat er leven bestond op een van de werelden van een nabijgelegen ster. Meteen wilde deze Gekke Gerrit ermee in contact treden. Hij legde daarvoor beslag op enorme hoeveelheden kapitaal en industriële capaciteit, op een zodanige schaal dat bijna iedereen in onze samenleving er de gevolgen van ondervond. Hij kreeg zijn verkenner klaar, aangedreven door een lichtzeil en uitgerust met een batterij laserkanonnen om —’

’Dit klinkt me allemaal bekend in de oren.’

‘Dat klopt. De Gekke Gerrit-verkenner werd inderdaad gelanceerd in de richting van Nieuw-Caledonië, maar pas veel later en met een andere piloot. We hebben al die tijd verondersteld dat jullie hem gevolgd waren, terug naar huis.’

‘Nou, die vlucht is dus gelukt. De bemanning was jammer genoeg dood, maar hij heeft ons bereikt. Dus waarom noemen jullie hem dan nog steeds de Gekke Gerrit-verkenner? Ach, laat maar,’ zei Renner. Zijn Splinter grinnikte van pret.