Larry Niven - De splinter in gods oog

‘Goed, meneer,’ zei Rod. Hij was niet gelukkig met deze opdracht. Wat zal de uitwerking ervan op Sally zijn wanneer we die inlichtingen eenmaal verzameld hebben? Want —

‘U klinkt als de openbare aanklager in een moordzaak,’ zei Renner. ‘Goeie hemel, senator, ze hebben al zo’n lange geschiedenis achter de rug. Natuurlijk hebben ze dat probleem van die bevolkingsaanwas opgelost.’

‘Prachtig. Hoe?’ vroeg Fowler bits.

‘Ik weet het niet. Vraag het ze maar,’ zei Renner.

‘Zal ik zeker doen. Maar sinds we weten dat ze tegen ons kunnen liegen en dat ook inderdaad doen — Hee, waarom zou een politicus zich daar eigenlijk over verwonderen?’ vroeg Ben zich af. ‘Maar goed. Nu we dat weten, wil ik eerst alles op een rijtje hebben, voordat ik van leer trek en de Splinters daarmee confronteer.’

‘De mogelijkheden voor handel zijn eenvoudig fabelachtig,’ verkondigde Jock. De stand van haar armen drukte opgewondenheid uit. ‘Deze menswezens zijn onbeschrijfelijk onbekwaam in de manier waarop ze met hun hulpmiddelen en grondstoffen omspringen. Ze hebben geen enkel instinct voor samengestelde werktuigen.’

‘Geen énkel?’ vroeg Iwan.

‘Niet voor zover ik heb kunnen vaststellen.’ Jock gebaarde naar de tri-vee. ‘Ze moeten hun jongen voor ieder vak afzonderlijk opleiden. Vele van de programma’s op dit toestel zijn op dat doel gericht.’

‘Och, ze hebben de tijd om te leren,’ zei Charlie nadenkend. ‘Ze leven erg lang. Langer dan welke Meester dan ook.’

‘Ja, maar denk je eens in wat een verspilling. Ze hebben geen Bruinen, en geen Instrumentmakers —’

Iwan viel haar in de rede. ‘Weet je zéker dat ze geen Instrumentmakers hebben?’

‘Ja. We hebben er geen spoor van kunnen bekennen aan boord van hun schepen, noch in de uitzendingen op de tri-vee, en ook valt er nergens iets te zien van de produkten die je van Instrumentmakers zou verwachten. Er zijn geen geïndividualiseerde persoonlijke gebruiksvoorwerpen—’

‘Toch wel. Ik heb zelf gezien dat de krijgers die ons aan boord van de Lenin bewaakten er zulke dingen op nahielden, en velen van hen droegen ook zulk schoeisel.’

‘Ja, gemaakt door onze eigen Instrumentmakers —’

‘Precies,’ zei Iwan. ‘En nu weten we meteen waarom ze de MacArthur vernietigd hebben. En waarom ze ons vrezen.’

De Bemiddelaars kakelden opgewonden tegen elkaar totdat Iwan hen weer het zwijgen oplegde. ‘Zijn jullie het daarmee eens?’ Hij vroeg dit op een toon die een bevel tot bevestiging van verstrekte informatie inhield.

‘Ja!’ zeiden ze eenstemmig. Charlie sprak gejaagd, Jock overstemmend. ‘De Bruine delver die ze aan boord genomen hebben moet een broedpaar Instrumentmakers mee aan boord genomen hebben. De menswezens weten niets van Instrumentmakers af, en zullen ze dus niet verhinderd hebben te ontsnappen. En als die vrij hebben kunnen rondzwerven door het schip en veel tijd gekregen hebben om zich aan hun nieuwe omgeving aan te passen —’

‘Toch hebben ze ons verteld dat zij er zelf óók Instrumentmakers op nahouden,’ zei Iwan.

Jock nam een houding aan die erop duidde dat hij zijn geheugen naging. Na een seconde zei hij, ‘Nee. Sally heeft ons alleen maar doen veronderstéllen dat ze die hebben. Toen haar Fyunch(klik) opperde dat menselijke Instrumentmakers grote wezens waren, heeft Sally dat beaamd.’

‘En de cadetten gaven blijk van schrik, toen we ze ter sprake brachten in verband met de constructie van hun reddingsbootjes,’ zei Charlie gedecideerd. ‘Ja. U heeft beslist gelijk.’

Het bleef even stil. Iwan dacht na. Toen zei hij, ‘Ze weten dus dat er bij ons een ondergeschikt ras voorkomt, dat in hoge mate vruchtbaar is. Laat jullie gedachten daarover gaan.’

‘Ze zijn bang dat we de vernietiging van de MacArthur opzettelijk teweeggebracht hebben,’ zei Charlie. ‘Vervloekt! Hadden ze het ons maar vertéld. Dan zouden we hen hebben kunnen waarschuwen voor de gevaren, en zouden de menswezens nu niets hebben om bang voor te zijn. Vervloekt! Waarom moest de kosmos het zo regelen dat de eerste Splinter die ze ontmoetten uitgerekend een Bruine moest zijn?’

‘Ze zeiden dat de MacArthur geteisterd werd door een epidemie,’ zei Jock peinzend. ‘En dat was ook zo, al hebben we ze niet geloofd. Een epidemie van Instrumentmakers. Maar toch: Als ze werkelijk geloven dat we hun schip opzettelijk vernietigd hebben, of toegelaten hebben dat het vernietigd werd, waarom hebben ze dat dan niet gezegd? Waarom hebben ze het ons niet gevraagd?’

‘Ze houden hun zwakke plekken verborgen,’ zei Charlie. ‘En ze geven het nooit toe wanneer ze verslagen zijn. Zelfs in hun laatste ogenblikken weigerden die cadetten zich over te geven.’ Het bleef weer even stil. Toen zei Iwan, ‘De menswezens wilden ons niet laten weten dat ze Instrumentmakers aan boord hadden totdat ze ze gedood zouden hebben. Ze waren ervan overtuigd dat ze dat konden. En later, toen dat niet gelukt was, wilden ze niet dat we er achter zouden komen dat Instrumentmakers hun schepen konden vernietigen.’

‘De dwazen!’ riep Charlie uit. ‘Instrumentmakers die de tijd krijgen zich aan te passen, kunnen élk schip vernietigen. Ze dragen in hoge mate bij tot iedere ineenstorting. Als ze niet zo nuttig waren, zouden we ze laten uitroeien.’

‘Dat is al eerder geprobeerd,’ zei Jock. Hij gebaarde op een manier, die droge humor aangaf. ‘Met het gebruikelijke resultaat. Een van de andere Meesters hield die van haar in leven —’

‘Stilte,’ gebood Iwan. ‘Ze vrezen ons dus. Spreek liever daarover.’

‘Bent u bekend met datgene wat de menswezens “fictie” noemen?’ vroeg Charlie. ‘Opzettelijk geconstrueerde legenden. Zowel degenen die ze horen, als degenen die ze vertellen weten dat ze onwaar zijn.’ Iwan en Jock gaven te kennen dat ze vertrouwd waren met dit begrip. ‘Gisteravond was er een tri-vee-programma. Het was fictie, zoals zovele van hun uitzendingen. Dit verhaal heette “De Ondergang van Istvan”. Na afloop sprak de commentator erover alsof de voornaamste handelingen van het verhaal waar gebeurd waren.’

‘Ik heb het niet gezien,’ zei Jock. ‘Onderkoning Merrill wenste dat ik vóór die receptie voor de Baronnen nog een paar Handelslieden zou ontmoeten. Vervloekt! Deze eindeloze formaliteiten verslinden onze tijd, en we worden er in het geheel niet wijzer van.’

‘Ik heb je nog niet alles van dat programma verteld,’ zei Charlie. ‘De voornaamste acteur beeldde een menswezen uit, dat kennelijk bedoeld was als admiraal Kutuzov.’

Jocks gebaren duidden op verbazing en droefenis vanwege gemiste kansen.

‘Heb je ons iets te zeggen?’ vroeg Iwan ongeduldig. ‘Ja. Het verhaal was er een van beweegredenen die met elkaar in strijd waren. De admiraal die het bevel voerde wilde niet graag doen wat hij deed. Er was oorlog tussen menswezens: tussen het Keizerrijk en die “buitenwerelders” waar ze zo bevreesd voor zijn.’

‘Zouden we niet tot een vergelijk kunnen komen met die “buitenwerelders”?’ wilde Jock weten.

‘Hoe had je dat gedacht?’ zei Iwan. ‘Alle toegangen tot ons worden door hen beheerst. Als ze ooit zouden vermoeden dat we zo iets zelfs maar overwogen, zouden ze alles doen om het te verhinderen. Dénk zelfs niet aan zulke dingen. Vertel verder over dat programma van je.’

‘In deze oorlog was er sprake van een opstand op een planeet. Andere planeten zouden ook weldra in opstand komen. Wat eerst een kleine oorlog was, zou dan in een zeer grote oorlog ontaarden, waarbij vele planeten betrokken zouden zijn. De admiraal ontdekte een manier om dat te verhinderen, en besloot dat het zijn plicht was dat te doen. Met vijf schepen zoals de Lenin doodde hij alles wat leefde op een planeet die bevolkt werd door tien miljoen menswezens.’ Het bleef lang stil.