Расціслаў Бензярук - Жыў на свеце дзед Васіль

Пасля таго як Сухамлінскага не стала, Васіль Вітка правёў некалькі ўрокаў у Мялешкаўскай школе на Случчыне. Пяць вечароў я бег дамоў, каб „пабыць” на ўроках Цімоха Васільевіча (паказвалі па беларускім тэлебачанні).

Урокі падказала кніга „Чытанка-маляванка”, пра якую сам Вітка сказаў: „Мне больш за ўсё хочацца паказаць дзіцяці багацце і музыку народнага слова... Як ніхто, дзіця ўпэўнена, што, ведаючы таямніцы слова, можна стаць усёмагутным уладаром”.

Хлопчыкі і дзяўчынкі разам з Цімохам Васільевічам наведалі (а дакладней — правялі) урокі вясёлай матэматыкі, роднага слова, вясёлага слова, казкі. Апошні телеўрок „Пра самую дарагую рэч у доме”. Дзеці расказвалі пісьменніку пра свае цікавыя рэчы. Размова мела працяг на старонках часопіса „Вясёлка”.

О, як усе зайздросцілі мял веткаўскім дзецям! О, як усе зайздросцілі Цімоху Васільевічу, яго ўменню даносіць да малых урокі радасці!

У мяне быў і яшчэ адзін урок Васіля Віткі, хоць сустрэцца ў сярэдзіне 90-х гадоў і не выпала. Перабудова і галоснасць унеслі карэктывы ў жыццё. Чалавеку далі магчымасць мець погляды, адметныя ад афіцыйных. Гэта, аднак, падзяліла грамадства на „нашых” і „нянашых”.

У сям'і здарылася няшчасце: дачка Наташа трапіла ў аварыю. У гэты цяжкі для нас момант жанчына, якая адносілася да „нянашых” і прынесла непрыемнасцей для сям'і, зрабіла крок насустрач — абяцала дамовіцца са сваім блізкім родзічам, што працаваў у Мінску ўрачомтраўматолагам, каб той агледзеў дачку. У жыцці так бывае: людзі і недалюбліваюць, і сварацца, а як прыйдзе бяда — дапамагаюць адзін аднаму.

Наташа была ў такім стане, што везці яе ў сталіцу было нельга, але пазней, калі яна знаходзілася ў навукова-даследчым інстытуце,мы ўспомнілі пра колішнюю прапанову. І як жа здзівіліся, даведаўшыся, што той урач-траўматолаг — не хто іншы, як Вісарыён Цімафеевіч Крысько — сын Васіля Віткі!

Знаходзячыся пад уражаннем „адкрыцця”, я паўтараў два словы:

— Цесны свет! Цесны свет!..

Сапраўды, калісьці Васіль Вітка дапамагаў мне, дзіцячаму пісьменніку, станавіцца на ногі, а зараз ягоны сын ратаваў маю дачку. Потым неяк падсвядома прыйшло перакананне ў тым, што Цімох Васільевіч — гэты Мудрэц з вялікай літары — яшчэ раз працягнуў руку дапамогі, пастараўся памірыць з чалавекам, каб я не насіў у душы крыўды...

Мінула дзесяць гадоў, як няма з намі Васіля Віткі, але яго творы па-ранейшаму жывуць ў падручніках для малодшых школьнікаў, якім аддаў свой талент паэт.

Яшчэ пры жыцці яго імя было вядома не толькі ў роднай Беларусі. У 1970 годзе Васілю Вітку было прысвоена званне заслужанага дзеяча культуры Беларускай ССР, а праз два гады за кнігі „Беларуская калыханка”, „Казкі” і „Чытанка-маляванка” ён стаў лаўрэатам Дзяржаўнай прэміі БССР. Сусветнае прызнанне прыйшло, калі Вітку ўзнагародзілі Міжнародным Ганаровым дыпломам імя Ханса-Крысціяна Андэрсена. Імя беларускага казачніка была ўнесена ў ганаровы спіс літаратараў, якія пісалі і пішуць для маленькіх жыхароў планеты. Адбылося гэта ў 1978 годзе.

Пасля смерці Цімох Васільевіч жадаў легчы ў родную еўліцкую зямлю. І хаця быў пахаваны ў Мінску, але вярнуўся-такі ў Еўлічы. На пачатку ўжо гэтага стагоддзя еўліцкі калгас, што насіў імя Чкалава, быў пераўтвораны ў сельскагаспадарчы вытворчы кааператыў „АграВітка”.

Значыць, родныя мясціны памятяюць свайго слаўнага земляка!