Расціслаў Бензярук - Жыў на свеце дзед Васіль

На радасцях купіў адразу дзесяць кніжак. Дадому прывёз толькі адну. Каб паказаць. Але й не гэта было самае галоўнае, а тое — што выпадкова на праспекце Леніна сустрэў Васіля Вітку. Першае, што я зрабіў, пахваліўся кніжкай, якая толькі што выйшла.

— Віншую!.. — сказаў Цімох Васільевіч. — Пакажыце!..

Мы стаялі якраз каля кінатэатра „Цэнтральны”. Зайшлі пад дах, і я падпісаў яму кніжку.

Усё адбылося зусім выпадкова, але з цягам часу я зразумеў: ёсць у гэтым свая заканамернасць, што першую кніжку я падарыў яму, Настаўніку.

14 верасня 1985 года ў Крошыне Баранавіцкага раёна, на радзіме самабытнага паэта і каваля Паўлюка Багрыма, беларускіх і ўкраінскіх пісьменнікаў сабраў Сымон Свістуновіч.

Сымон Сцяпанавіч, вядомы мастак, габелены якога займалі ўжо сваё месца ў сталічных выставах, пісаў апавяданні і да сённяшняга дня працуе ў рэдакцыі газеты „Звязда”. Апроч таго, ён далучыўся і яшчэ да адной важнай справы — да стварэння музея Паўлюка Багрыма.

На адкрыццё музея з'ехаліся многія пісьменнікі. Дэлегацыю Брэсцкага аддзялення Саюза пісьменнікаў узначаліў Уладзімір Калеснік. Прыехала група з Мінска на чале з Васілём Віткам. З Гародні была Данута Бічэль-Загнетава, з Луцка — паэтка і перакладчыца Алена Крыштальная.

Крошынцы сардэчна сустракалі гасцей. Прыняць хлеб-соль ад аднавяскоўцаў легендарнага каваля-паэта даверылі Васілю Вітку, прызнаючы ягоны шаноўны ўзрост і ўклад у літаратуру.

Цімох Васільевіч прыняў дар, пацалаваў хлеб і адламаў маленечкі кавалачак. Разам з Сымонам Свістуновічам яны паклалі кветкі на магілу аўтара верша „Зайграй, зайграй, хлопча малы...”

Затым пачалася вечарына паэзіі. Як звычайна ў такіх выпадках, вёў яе Уладзімір Андрэевіч Калеснік. Больш за дзве гадзіны гучалі вершы на беларускай і ўкраінскай мовах. Ад імя землякоў Багрыма шчыра дзякаваў пісьменнікам старшыня мясцовага калгаса, які горача падтрымліваў і аказваў дапамогу пачынанням Свістуновіча, Георгій Казляк.

Захаваліся фатаздымкі, зробленыя мясцовым майстрам. На адным з іх — Цімох Васільевіч з хлебам-соллю. На вуснах — прыветная, віткаўская ўсмешка, а ў вачах — шчырая радасць.

Пасля аднаго выступлення Віткі ў Каралішчавічах Мікола Гамолка сказаў пра яго:

— Гаварыў і свяціўся!

Прыязджаючы да маладых пісьменнікаў, Цімох Васільевіч абавязкова заставаўся на абмеркаванне іх твораў. Браў самы актыўны ўдзел у размове, радаваўся кожнаму ўдаламу вершу, трапнаму радку.

У снежні 1985 года з казкамі пра дзеда Манюкіна пазнаёміў усіх Васіль Шырко. Хтосьці заўважыў, што ў казках ёсць добры гумар, мова сакавітая, вось толькі многа чарцей, ведзьмаў і рознай нечысці.

— А я таксама не баюся пісаць пра чарцей, — адразу парыраваў Вітка і прыгадаў пры гэтым вядомую казку Аляксандра Пушкіна ды аповесці Мікалая Гогаля.

Вершы, пацешкі, лічылкі чытала Г. Іванова. Ганна — не толькі паэтка, але й маці трох дзетак. Чытала, быццам гуляла з малымі. Калі закончыла, дзяўчаты нават запляскалі ў далоні, а Эдзі Агняцвет сказала:

— Цудоўныя Ганніны вершы — ад добрага ведання творчасці Віткі.

Цімох Васільевіч, аднак, не пагадзіўся:

— Не, я думаю, творы яе ідуць ад саміх дзяцей. Дый гучаць яны так, як дзіцячыя лічылкі, вершыкі. Дзякуй вам за тое, што пішаце такія добрыя творы, а таксама за тое, што самі выхоўваеце дзетак! — і шырока, шчьра, шчасліва ўсміхнуўся.

Маладыя пісьменнікі ўбачылі, які прынцыповы бывае Васіль Вітка, калі яму нешта не падабаецца. Варта было настаўніку з Дзяржынскага раёна прачытаць сваё слабое апавяданне, а камусьці з маладых падтрымаць яго:

— Задума ёсць, вось толькі мова падводзіць аўтара... — як Цімох Васільевіч рашуча запратэставаў :

— Мова падводзіць?! Не можа быць добрым пісьменнікам той, хто не валодае мовай у дасканаласці! А тут дзеці гавораць між сабою, як дзядзькі дарослыя, прымаюць пастановы. Чым жа яны будуць займацца, як вырастуць?..

Праз некалькі дзён, сустрэўшы ў Мінску, Цімох Васільевіч зноў згадае настаўніка з Дзяржынска і выкажацца востра, бы вынесе прысуд:

— Гэты чалавек глухі да мовы. Не можа ён быць пісьменнікам!

У аўтара была ўжо выдадзеная першая кніжка. І, мусіць, апошняя.

У 1969 годзе Васіль Вітка, прыехаўшы ва Украіну, пазнаёміўся з дырэктарам Паўлышскай сярэдняй школы Кіраваградскай вобласці Васілём Аляксандравічам Сухамлінскім. Імя педагога было вядома па ўсёй краіне: ён стварыў у роднай вёсцы Школу Радасці. Бо дзеці прыходзілі сюды, як на свята, тут кожны быў творца — мастак ці паэт.