Вячеслав Адамчик: Адзін месяц 2000 году

І хацелася б зьберагчы цябе, папярэджваючы аб першым хісткім кроку.

Моцы і здароўя табе, веры і надзеі, што ўваскрэсьнем.

Можа, я пасьпяшаўся з сваім непатрэбным і несправядліва катэгарычным лістом.

Але мудрэйшы за ўсё час, і ён, як казалі старажытныя, выявіць усё.

З найшчырэйшаю павагаю –

Вяч. Адамчык.

Ноч з 28 на 29 студзеня 2000 году.

Менск.

Нядзеля, 30 студзеня 2000 году.

Ноччу волкі сьнег сыпаўся на мяне і на мае ўспаміны. На перажытую вайну, цікавую ў сваіх пераменах, і вусьцішную нечаканымі пажарамі і сьмерцямі. На усё, што так беззваротна сплыло, як вада ў рэчцы.

І самае няўцешнае на гэтым сьвеце, што поруч з дабром нараджаецца і чалавечае зло.

Саюз бел. літаратараў — гэта збольшага саюз калабарантаў і ахоўных даносчыкаў — канфідэнтаў нападобе Ягодаў-Я. і С. з крывулямі К. Як праз гэтакі гушчар цемрашалаў церабіць дарогу да незалежнасьці?

А на гэтай дарозе скавычуць спушчаныя з ланцуга цэрберы з былой цэкоўскай падваротні, раз’юшаныя Ш., Н., П.

Леў Талстой пры сустрэчы з Леанідам Андрэевым прызнаваўся:

— Люблю п’яніц.

І не сказаў, за што.

А мне думаецца, за раскайваньне, за прыніжэньне, за мальбу, каб налілі яшчэ кілішак, за расхрыстанасьць душы, за тое, у чым цьвярозы чалавек ніколі не прызнаецца.

Прыгорбленая, трохі немаладая кабета ў зялёным паліто і жоўтым берэце напорыста дзяўбе белы, яшчэ ня рушаны на тратуарах сьнег.

З паласатага цынкавага даху доўгімі палотнамі папоўз сьнег, нібы яго хто сьцягвае і скручвае ў сувой. Адлега. У дымных, трохі ліловых хмарах белаватаю, месячнаю поўняю вызірае сонца. Паводзячы чорнымі хвастамі, па засьнежаным даху ходзяць вароны.

На шыбе ўнізе шнурок срэбных кропляў. Мільгае чародка неспакойных, нібы перапалоханых адлігаю, гілёў. Адсьвечваючы доўгімі струнамі, талая вада (з карнізу) дзяўбе падваконную бляху. І душа сама чакае нечага адлежна-сьветлага.

16.15. Водсьвет ліхтара, што схаваны пад брыльком пад’езда, трапечацца ў лужыне сярод двара, як касьнічок полымя. То падскоквае, выцягваецца, то меншае. Як агоньчык гарыць з краю лесу ў за[ла]цістую восень, калі ўжо можна накапаць і напячы бульбы. Вядома ж, чужое.

30 студзеня 2000 году.

16.20. Адлега. Нават, здаецца, цярушыць дождж. Вецер раскалыхвае пачарнелы мокры сохарань (топаль), за якім ужо ў цёмных вокнах зырка і калюча загарэліся першыя залацістыя лямпачкі ці жырандолі. Неяк бокам над нашым дваром, над тлуста мокрымі дахамі ляцяць у стары парк гракі. І вецер нясе туды папяловыя хмары з ледзьве прыкметнымі прасьветамі.

Душа, чуючы блізкі вечар, сьцішна замірае, прытойваецца, як птушаня ў гнязьдзе.

Шарая гадзіна. Выправіўшыся ёю ў дарогу, усе сьпяшаліся, каб быць дома, калі пачне сутоньвацца. Поначы застацца ў дарозе, можна выпадкам натрапіць на якую-небудзь нечаканасьць альбо нават бяду.

І мой бацька заўсёды са страхам успамінаў, як захапіла яго ў дарозе ноч. Ды ў дадатак, дарозе праз лес і незнаёмай. “Ідзеш, а на галаве шапка расьце”. Дарэчы, бацька быў баязьлівы. “Пойдзем вечарам набраць у радзюжку калгаснай саломы, так ён баіцца, — сьмяялася маці. — Убачыць у поцемку слуп і кажа: чалавек стаіць”.

Панядзелак, 31 студзеня 2000 году.

9.15. Белаватым размытым пятачком у сіва-ліловых хмарах сонца. Начны марозік сьцягнуў лужыны. Хрумсткі карабаты лёд на вуліцах.

Ноччу ня спалася. Галава налітая болем. Ці адужаю хваробы, каб дайсьці да апавяданьня?

Сарока выбрала самую верхавіну сохараня, каб аглядаць двары. А на крыжавінах тэлеантэнаў, што як вешкі стаяць на дахах дамоў, сумуюць вароны.

11.50. Зноў перачытваю архіўныя выпіскі. Цікавыя яны хіба ўжо тым, што вяртаюць мяне ў 45–46 гады, калі над намі забушавала сталінская навала з прымусовымі бясконцымі падаткамі, пазыкамі, нарыхтоўкамі, лесавывазкамі, калі ў склад сельвавецкага актыву, апрача ўпаўнаважаных ад кожнай вёскі, уваходзіў прадстаўнік НКВД. І помню лупаваценькага, хударлявага, у шынялі сталёвага колеру малодшага лейтэнанта Фунта. І яго дробненькую, на ценькіх ножках, жонку. Яны хадзілі пад ручку, найбольш у нядзельныя дні.

Фунт, арыштаваўшы якога-небудзь дэзерціра, даваў магчымасьць яму ўцячы — пакідаў без нагляду ў сельсавеце.

Наўкруга, у прынёманскіх вёсках, хаваліся акоўцы альбо партызаны, што ня выйшлі з лесу і зрабіліся сапраўднымі рабаўнікамі, — і ён, пэўна, болей пабойваўся сам, чым той вясковы ці местачковы хлопец, што не пайшоў на савецкі фронт. Ноччу праз акно стралялі (савецкіх) бальшавіцкіх прыслужнікаў — старшыняў сельсаветаў, фінагентаў, упаўнаважаных вёскі ці солтысаў, як іх яшчэ называлі на даўнейшы лад.