Вячеслав Адамчик: Адзін месяц 2000 году

Пятніца, 14 студзеня 2000 году.

6.00. І сон не бярэ, і думак няма. Прыгадваецца штосьці дробнае і нязначнае. А можа ўсё, што перажыта, траціць сваю першапачатковую вартасьць і значнасьць. Нават вайна з яе невымоўна страшным трагізмам. Учора перачытваў інтэрв’ю з падпалкоўнікам юстыцыі, які ўдзельнічаў у судовым працэсе над забойцамі Хатыні, усімі гэтымі спачатку лейтэнантамі чырвонай, а потым фашыстоўскай арміі, усімі гэтымі васюрамі і мялешкамі, што расстрэльвалі і палілі людзей, тады маладымі і па-зьвярынаму лютымі, а цяпер старымі, нікчэмна бяззубымі падсуднымі. Нянавісьці да іх няма, а ёсьць нешта іншае, больш значнае, страшнейшае і трывожнае, што гэта паўтараецца зноў і ў дзішэйшыя дні, у той жа Югаславіі і на тым жа Каўказе.10.15. Сонца белаватае, як у часе зацьменьня, і на яго, нібы дым, напаўзаюць хмары.

І вось яго няма, толькі сьветлаватая хмурнасьць, з якое пачала церусіцца белая манна.

Калі гавораць: а ў мяне недрукаванага няма, я прыгадваю рускага Пушкіна, яго найвыдатнейшыя п’есы ў вершах — “Меднага коньніка” і “Каменнага госьця”. Яны ўбачылі сьвет пасьля трагічнай сьмерці паэта. Як і яго матэрыялы, сабраныя да гісторыі Пятра Вялікага.

Нас усіх заядае драбяза жыцьця. І яна губіць нас, як згубіла Пушкіна. Пра што ў адным з лістоў пісаў Жукоўскі.

Субота, 15 студзеня 2000 году.

14.15. Камароўка. Манеж са шматгалосым вульлёвым гудам і лопатам галубоў. У мясных радах поўна цяляціны і сьвініны, але і цэны — не даступіцца.

Купіў аўсяных платкоў (шматкоў): яны яшчэ не падаражэлі.

За акном завіўся белы, як бабіна лета, і пухкі сьнег. У нядзелю і панядзелак, як пішуць газеты, задыміць кудаса і паваліць густы сьнег.

Прыгорбіліся, засумавалі на тэлеантэнах адзінокія вароны.

Халодны цыклон, што насунуўся з Фінляндыі, прынёс сёньняшнім ранкам шарых амялушак: іхняя чародка мільганула перад маім акном.

З люднага тралейбуса чамусьці запомнілася рухавая сівавалосая жанчына з ружаватым, без ніводнага зморшчыка тварам. Нават маладжавым. І пры ёй дзяўчына гадоў пятнаццаці-васемнаццаці. Трохі ўжо брыдчэйшая за маці, бо твар з курносым носікам здаваўся праставатым.

А сьнег тым часам плыве, ленавата і нехаця, і ўжо сівеюць, укрываючыся пухам, сухія дахі.

16.25. Які звужаны, які ўжо абмежаваны для мяне сьвет. І бачу яго найбольш з акна свае кватэры. Вось і цяпер: сівыя дахі за ім, сівое неба. Доўгая і рваная стужка чорных гракоў. Золата калючых лямпачак у глыбокіх, як падсьвечаны акварыум, вокнах далёкага дома. Дзяркаты венік голай таполі.

Прыгадаліся і ўбачыліся Друскенікі. Мае прагулянкі на бераг Нёману, што, зрабіўшы луку, хаваўся за надрэчнымі шарымі вербамі і карычнева-белым бярэзьнікам. Паволі цягнулася шырокая пасма зеленавата-каламутнай вады, на якую з шумам садзіліся імклівыя крыжанкі. Найболь[ш] паркамі. Выцягвалі перад сабою жоўтыя лапкі і ехалі па вадзе, як на водных лыжах.

Беларусы, перажыўшы страшную вайну, ня могуць перажыць свае векавое прыніжанасьці.

“Незалежнасьць — для нямногіх: гэта перавага моцных”, — кажа Ніцшэ. Так няўжо ж мы, беларусы, так абнямоглі? Але, што ўтулілі голаў у плечы, гэта праўда.

Расія, як мачаха, і галубячы нас задушыць, Еўропа і ня любячы, як маці, не заб’е. Беларусь выйшла з Еўропы, і маці наша там.

22.35. Б’ецца сэрца, аддаючыся рытмічным рэхам у правым вуху. Чую ўдары бубна.

Нядзеля, 16 студзеня 2000 году.

5.30. Прыйшоў на кухню, каб паставіць і закіпяціць вады, і ўчуў, што ў дзьвярах паскрыпвае ручка. Нарэшце разабраў, што нехта спрабуе адамкнуць замок. Праз вочка ўбачыў мужчыну. Ён быў да бяспамяцтва п’яны. І ці не сусед? На голас мой ён не адклікаўся.

А ў мяне агнём гарыць галава, і ўсё кружыцца перад вачамі. Зноў нездароўчасьць.

5.50. У доме насупраць сьвеціцца калючай лямпачкай толькі адно акно, і пада мною з глухім буханьнем імчыць ужо з чыгуначнага вакзалу электрацягнік. Як прыходзіцца машыністу рана ўставаць.

Прыгадаўся варакомскі Бортнік, па мянушцы Керанка, што кожнае раніцы ішоў да прыгараднага, які ў шэсьць гадзін адпраўляўся з Наваельні ў Баранавічы. Там, у баранавіцкім дэпо, за 50–40 км ад дому, працавалі многія вясковыя мужчыны. І перад самымі Баранавічамі іх набіраўся цэлы цягнік. Варакомскія з наваельненскімі яшчэ забіраліся на верхнія паліцы, каб яшчэ даспаць — цягнік прыходзіў у Баранавічы праз дзьве гадзіны.

Якія смутныя, якія трывожныя, з прадчуваньнем блізкай сьмерці, дзёньнікавыя запісы А.Блока: “Не, ня трэба марыць пра Залаты век. Сьціснуць вусны і зноў пайсьці/адысьці ў свае дэманічныя сны. Усё будзе добра, Расея будзе вялікаю. Але як доўга чакаць і як цяжка дачакацца”. Гэта запісана вясною і летам 1917 году. І мяне пад настрой зьняверанага Блока нешта нясьцерпна-трывожнае змушае таксама запісаць: усё будзе добра. Беларусь будзе незалежнаю. Але як цяжка і пакутна чакаць. І як доўга…