Вячеслав Адамчик - Адзін месяц 2000 году

Субота, 8 студзеня 2000 году.

10.45. Не прасьвятлела ў галаве. Шум-звон у вушах. Павернеш рэзка галаву, асабліва лежачы, і акно замільгае, як вагон за вагонам, зьліваючыся ў адзін пас, калі перад табою праходзіць скоры цягнік.

Не памагаюць покуль што і таблеткі ксанцінола.

Хаджу, нібы ў глыбокай вадзе.

18.45. Выкупіў у “Падпісных выданьнях” пяты том Кнута Гамсуна. У ім — два салідныя раманы. Ня ведаю, калі прачытаюцца.

Толькі што загарнуў “Спадчыну” са шчыраю споведдзю двух лагернікаў — Алесі і Антося Фурсаў. Чамусьці прыгадваецца драма “Рамэа і Джульета” і той журботна балючы эпіграф да яе: “Няма аповесьці журлівейшай на сьвеце, чым аповесьць аб Рамэа і Джульеце”.

Страшна ўсьведамляць і перажываць той цярністы шлях, які прайшла беларуская моладзь, звонячы кандаламі і шукаючы сваю так [і] няспраўджаную мару — беларускую незалежнасьць. Іх, вальнадумцаў-незалежнікаў, узьнёслых у сваіх парывах і памкненьнях, семнаццацігадовых юнакоў і юначак забівалі да сьмерці ў катоўнях дэфензівы, расстрэльвалі ў глухіх векавечных падвалах НКВД, душылі ў газавых камерах эсэсаўскіх канцлагераў.

Іх… Ой, Божа сьвяты, ці мала іх паплацілася маладым жыцьцём за нас, ня ўс[і]х вартых гэтай самаахвярнасьці.

20.30. Разумны кітаец Канфуцый калісьці вучыў: у маладосьці, калі шалее кроў і моцны дух, ухіляйся ад сварбы, у старасьці, калі стыне кроў і слабне дух, пазьбягай сквапнасьці. А я вось сёньня, ня могучы высока падняць голаў, агледзеў свае кніжныя паліцы, убачыў нямала непатрэбных для мяне выданьняў, але ніводнага томіка ня зьняў — пашкадаваў.

“Трэба ж іх падараваць, але каму?..” — і адышоўся.

Чорна-сівы, густавалосы Косьця Мазуркевіч/Мурзіч, узяўшы форму, якою яшчэ за польскім часам рабіў “пустакі” — пустацелыя цэментныя блокі яго бацька, паехаў на цаліну, спадзяваўся на вялікі[я] заработкі. Але, мусіць, прагадаў, вярнуўся дадому. Купіў каня і пачаў зьбіраць утыльсыр’ё — ператварыўся ў анучніка. З хутара прывёз воз кажухаў…

Ці адужаю, ці напішу такое апавяданьне? Дарэчы, ва ўсіх патаемных прапажах і загадкавых забойствах людзей, што здараліся ў мястэчку, падазрэньне падала на Косьцю Мазуркевіча (Мурзіча).

Нядзеля, 9 студзеня 2000 году.

Усё перад вачыма кружыцца зьлева направа па гадзіньнікавай стрэлцы. Галава цяжкая. Спазматычныя болі.

+3 °C. Адлега. З дахаў зьнік сьнег. І пад імі вісіць цяжкае, нудна сівае неба. Як радасьць — сарока, што, седзячы на тэлеантэне, блінкае доўгім хвастом, задзірае яго высока ўгару.

У маладосьці спадзявалася: жыць буду. Цяпер, у сталасьці, думаецца: а ці дажыву? Тады прыгадваліся тыя, хто быў на вышыні. І жаданьне было даляцець да іх.

Цяпер успамінаюцца тыя, хто адышоў і да каго ты вернешся.

У двары, нібы сьвіршчок, цьвіркае раз за разам, нечае “вольва” ці “опель”. Дзень шэры і цяжкі. Ляжымо, нібы камбала на дне глыбіннага мора пад тоўшчай вады.

Прозьвішчы, якія прыдаліся б персанажам з маіх будучых навелаў:

Гардзель,

Дабрыян,

Даўгач,

Губар Вінцэсь,

Ёдчык,

Савіцкі Натан Хаімавіч,

Чамяроўскі Абрам,

Казарэз Юльян (Юлісь),

Лябецкі,

Жамойдзік Апанас,

Загадай Дзяніс,

Касіла Баляслаў,

Мілейка Адвард,

Сьліж Рудзік,

Саўрас,

Сворай,

Шчотка,

Шуляк.

Незадоўга перад сваёю сьмерцю маці ўспамінала, пэўна, сама халадзеючы сэрцам, як убіралі, кладучы ў труну, яе трохгадовую адзіную дачку: “Газавы валь (вуаль) з газавай кітайскай хусткі з кветкамі на рагу (ёй зрабілі). Белую сукенку з хвальбонамі пашылі”.

І я помню гэтую празрыстую ядвабную хустку, сінія губкі і блакітны папяровы венчык на лобе, калі ў настылай царкве стаяла адкрытая малая, караткаватая труна.

Успамінаю, і гарачыя, пякучыя сьлёзы замільгацелі/мільгацяць на вачах.

Раней у Расіі праводзіліся чысткі, цяпер — зачысткі. Прынамсі, ці ўжо так далёка адышлася яна ад ідэй і прынцыпаў маніякальнага цыніка Сталіна. (…).

Панядзелак, 10 студзеня 2000 году.

9.10. +3 °C. Імжа. Мокрыя тлуста-блішчастыя дахі. На няроўным асфальце лужыны, у якія расплываюцца, расьцягваюцца ружовыя агні стоп-сігналаў. Прыбіральшчыцы, махаючы мётламі, ганяюць ад кантэйнераў з сьмецьцем зарослага рудаватаю барадою бамжа.

Чуюся трохі лепш. Можа, здароўе ідзе на папраўку. Хоць галава цяжкая і перад вачыма, калі рэзка павернешся, яшчэ кружыцца сьвет.

І вось замігцеў ледзьве відушчы (відочны) сьняжок.

Дзякуй Далідовічу, ганарар з “Маладосці” атрымаў, здаецца, неблагі; ён роўны маёй пенсіі.Маладосьцеўцы яшчэ калядуюць — ходзяць пахістваючыся. А ў мяне і без гарэлкі кружыцца і баліць галава. Ня ведаю ўжо, чым ратавацца.