Вячеслав Адамчик: Дзённік 1998

А на тутэйшых сотках пакопана бульба. Ад зладзеяў не ўратавацца.

Мякка ўспырхваючы нават ад варонінага каркання, вакол азярца кружыць

шаравата-чорная грамадка шпакоў. А каля іх — дразды, пеначкі, сітаўкі ўюцца.

Чапля з тонкаю цэвачкаю хваста, махаючы скобкамі шырокіх крылляў, ляціць над

нашым домам.

Свіргатліва пацвіркваючы, грумадкаю — ажно дзевяць — над дачнымі садкамі і

пацямнелымі шыфернымі дахамі імкліва лётаюць чырвана(кармінава)грудыя

канаплянкі.

Знак восені — усё птаства ўжо сабралася ў чародкі.

Аднак тыдзень назад мухалоўка прывяла ў наш сад сівенькіх, толькі што

апераных, жаўтаротых пташанятак.

Сінявата-сівае замурзанае неба — на змену надвор’я ў мяне несціханы боль ў

скронях. Трэба шукаць таблетку цытрамону.

13.40. Пачаў церушыць дробны, невідушчы (невідочны) дождж і, покуль я

палуднаваў, абрасіў часнок і цыбулю, якія я ў місах выставіў на вецер. Вось так

падсушыў.

Лес, лагчына за аўсом — усё ў імжы, у тумане. Адкінуцца расці грыбы. Толькі дзе

мне іх збіраць — так далёка варакомскія пералескі — маладыя, пасаджаныя гадоў 25

таму хвойнікі. А ў старых замшэлых Пясках і Маргах так шмат прысадзістых

карычневых баравікоў, асабліва па сівым чуйна-мяккім імху.

Дождж нібы суцішыў боль галавы, але ці надоўга?

5-ы, яшчэ выданне “Бібліятэкі “Аганька”, светла-блакітны, у лідэрынавай

вокладцы, том Уладзіміра Караленкі. Шчыры, больш даверлівы і, вядома ж, больш

інтэлігентны, чым, напрыклад, набокаўскі, артыкул такога ж самага ўкраінца ў

расійскай літаратуры пра свайго папярэдніка і (земляка) суродзіча Мікалая Гогаля.

Цікавая, можа, знаёмая дэталь: у Расіі ўсё ці ўсе служылі: Дзяржавін быў

губернатарам, Карамзін і Жукоўскі — царадворцамі, нават Пушкін не мог скінуць

прыдворны мундзір і адышоў у магілу камер-юнкерам. Толькі Гогаль застаўся толькі

Гогалем і нічым болей. Толькі пісьменнікам.

Услед за Гогалем пісьменнікі служылі толькі літаратуры: Тургенеў, Дастаеўскі,

Талстой. Таму і быў яе залаты век.

Сталін вярнуў скасаваны ў літаратуры прыгон. Пісьменнікі пачалі служыць зноў

— то губернатарамі (сакратарамі абкомаў), то царадворцамі (членамі ЦК). Ды член

Саюза пісьменнікаў — гэта ўжо служба на карысць цара і дзяржавы.

Гогалеўскую “тяжкую, мучительную печаль” я перажыў у 1963 годзе,

адпачываючы ў Гаграх, а потым, восенню ўжо, на Вышэйшых літаратурных курсах у

Маскве. З жахам успамінаю гэтыя дні, 218 і 273 нумары пакояў у інтэрнаце на вуліцы

Дабралюбава, дзе я жыў.

“Обмороков и столбняка”, пра якія піша ў лісце да Пагодзіна вялікі самотнік

Мікалай Васільевіч, у мяне не было, але нешта блізкае да іх я перажыў, помню — у

Гаграх.

Перад сном, як у дзяцінстве, раслі, набывалі гіганцкі выгляд усе прадметы.

У дзяцінстве я не баяўся, а, наадварот, чакаў гэтай з’явы, а ў трыццаць год ужо разумеў,

што са мною адбываецца штосьці ненармальнае, і пачынаў, вядома, палохацца —

валасы ўжо ўставалі дыба.

“Сумрачное чувство”, пра якое піша Гогаль, я перажываў і ў студэнцкія гады,

асабліва ў дні, блізкія да восені, у канцы жніўня, у надвячоркавую пару, варочаючыся

дадому з якіх-небудзь гулянак. Я быў староннім наглядальнікам танцаў на поплаве,

акружаным рэчкай і старыцамі, што зарасталі лазою, вербамі і алешнікам, чужой

бяседы з чаркаю і падхмеленым рогатам, чужых абдымкаў… Мне падабалася

прывабная маладзіца ў крэп-жаржэтавай лёгенькай сукенцы — жонка п’янага афіцэра ў

фуражцы з блакітным аколышам — ці не лейтэнанта — лётчыка. Я крадком назіраў за

ёю, высочваў усюды… Саромеючыся, вядома, спаткацца твар у твар.

І дадому ішоў з нейкаю апусцелаю душою.

Субота, 15 жніўня 1998 году.

8.05. З першага паверху ажно да мяне на мансарду падымаецца прыемны пах

бліноў. Успамінаюцца вясковыя святы і нядзелі і пухкія на стале грэцкія аладкі.

Частаванне мяне мёдам з аладкамі ў чарадзе дзяцей на цеснаватай кухні, калі ў святні

дзень я прыходзіў да цёткі Настасі. Успамінаецца вялікі гадзіннік з меднымі гірамі на

сцяне між вокнаў.

І калі на прадвесні 1940-га Янкавых (цётчын муж Янка Нагорны быў багацейшы ў

нашай Варакомшчыне) вывозілі ў Акмолінск — ці не сённяшняя Акмала? — бацька

паслаў мяне ў разграбленую ўжо хату, з голымі ложкамі, з нацярушанаю саломаю на

падлозе, я найперш успомніў пра насценны гадзіннік і з радасцю шасцігадовага

хлопчыка пабег туды, спадзеючыся зняць хоць адну медную гіру.