Вячеслав Адамчик - Дзённік 1998

Учора, сустрэўшы Сашу Станюту ў аптэцы, я падмовіў яго купіць маці, вядома, за

мае, бутэльку до пурпара (мал. віно).

Спадарыня Стэфанія, напэўна, была бясконца рада. Бо хто ж успомніць пра

шаноўных людзей, калі не я.

Аўторак, 28 ліпеня 1998 году.

Цікавае апісанне кветак у польскіх даведніках. Напрыклад, у кнізе “Пажыткі пчол”.

Пра кіпрэй, ці па-расійску іван-чай, у нас — кудзеля, гаворыцца простаю, нават трохі

паэтычнаю моваю: цвіце ў ліпені і жніўні. Кветкі велікаватыя, кармінавыя, сабраныя [ў]

стажковую гронку.

А пра цвет мядункі: найперш чырвона-ружова, а пазней — блакітна, нябеска. Расце

пераважна ў лесе. Цвіце ад пачатку сакавіка да пачатку мая. 30 см вышыні.

Медуніцу ў нас называюць смактухаю, па-расійску — медуніца цёмная.

Мацяжанка. Ці не <���мыцердушка>? Выдае араматычны пах. Кветкі ружова-ліловыя.

Нарэшце здагадаўся — ліловы, поўны пчол наш чабор. Гаркаваты, цёпла-густы яго пах

заводзіць у роце. Ён заўсёды поруч з жоўтым расходнікам. Гэтымі жоўта-ліловымі

стракатымі дыванамі былі ўсланы нашы сухія ялавіны ці пералогі. Яшчэ між іх сівавата-

варсістыя, але мяккія лісцем, стрымбулі жоўтай ад кветак мядова-пахучай дзіванны, а

ўвосень, калі згасне дыван, на ім закалышуцца, махаючы сіва-ліловымі галоўкамі-

шышкамі, сціплыя, сарамлівыя каткі.

У суботу, калі мы са сватам ехалі на дачу і з дачы на яго шарым, ужо стараватым

“мерседэсе”, нас на адхонах шашы віталі сінія, праўдзівей, блакітныя лёгкія матылькі,

толькі не ўзляталі, — кветкі мацаўніку (цыкорыі), што абляпілі яго ледзьве не голыя

бадылі.

Па-восеньску ўжо суха шапаціць, калышацца і сыпле першае жоўтае і пажухлае,

дзіравае лісце наш яшчэ не стары садок. Але ўжо з чэзлымі ад марозу і раку замшэлымі

яблынямі. Дрэвы гінуць цераз адно.

Неба замурзалася валакністай рэддзю белаватых высокіх воблакаў. Кіпіць,

варушыць кожнаю галінаю круглаверхі дуб.

За блакітна-сіваватай капустай, за жоўтымі ад цвету патысонамі ці кабачкамі

гнуцца зялёныя высокія зараснікі тапінамбуру (земляное грушы, ці канадскай бульбы).

Ён яшчэ не цвіце.

Серада, 29 ліпеня 1998 году.

7.30. Вяртаючыся ў падлеткавыя гады (ажно страх казаць — паўвека назад),

перачытваў пад шапаткі вечаровы дождж спіленькую ружавата-злінялую кніжачку

Змітрака Бядулі з тымі змалку вядомымі яго апавяданнямі “Пяць лыжак заціркі”, “Малыя

дрывасекі”, “Летапісцы”, “Віхор”.

Наіўна-замілаваная, простая проза, якая так прыйшлася даспадобы маладой душы,

сёння трохі выклікае не злы, добры смяшок.

Найлепш напісана, нягледзячы на арнаментальнасць і часам літаратурныя шкляныя

званочкі, навела “Віхор”. Добра, даверліва ўспрымаеш і гэты паўтор з ледзь улоўным

тонам у голасе местачковага балагола: “Ах ты-ы-ый… Баламут! І-ха-ха”. І чуеш гэты

тоненькі і дробны смех, і бачыш, як дзедава дрыготкая шурпатая рука гладзіць

аксамітную шыю свайго гадунца. І нават уяўляеш, як сівыя мяккія губы жарабка бяруць з

дзедавай далоні чорствы хлеб.

Каб не наіўная, занадта ўжо фантастычная канцоўка — жарабок прывозіць на сабе

свайго злодзея, беспрытомнага канакрада, што “бразнуўся лбом аб хвою” і чамусьці не

зваліўся, ушчаперыўся пальцамі ў гарачую густую грыву, — навела была б беспадобнай,

проста зіхатлівай іскрынкай нашай, не такой ужо і багатай на класічныя шэдэўры,

нацыянальнай прозы.

Пятніца, 31 ліпеня 1998 году.

Дзіва, але Міцкевіч у эпілогу “Пана Тадэвуша” Наваградчыну/Польшчу называе

“краем шчаслівым, убогім і цесным”.

“Ptak malego lotu”.

Выраз Міцкевіча: “Павінна і там быць жыццё, дзе маскаль тне сякераю”.

Субота, 1 жніўня 1998 году.

Праз тыдні два будзе пяты год/якраз роўна пяць гадоў, як мой малодшы брат Янак

не чуе ні плачу за сцяною ўнука, ні вадаспаднага ліўню за акном, ні пошуму старых дрэў

у блізкім парку, ні рыкання кароў у цаглянай пабеленай аборы, ні лопату блакітнага

калёснага трактара на вуліцы і не прыедзе да мяне, каб убачыць у росным садку

паружавелы зялёны яблык на абвіслай галіне той яблынькі-прышчэпкі, якую ён калісьці

прывёз з Пружаншчыны, дзе спачывае сам недалёка ад старой бярозы з зажуранаю

сасною, і якую, выкапаўшы ямку, пасадзіў мне на ўспамін.

У аўторак 17 жніўня 1993 года на лістку адрыўнога календара я запісаў няроўным,

нервова-дрыготкім почыркам: “Сёння, у 5.30 раніцы, памёр мой брат — Ян Адамчык”.

Недзе ў шэсць пасля навальнічнага дажджу мне з Каштанаўкі (былы панскі двор