Вячеслав Адамчик: Дзённік 1998

нібы ў школьніка, з доляй нейкага фантазёрства: “…пісаў ліст у ААН. Сёння Адамчык

забраў яго”.

Помніцца, ён аднойчы сказаў мне, калі дачуўся, што я паеду ў Нью-Ёрк на

XXXVIII сесію Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў: “Я напішу заяву на імя старшыні. Ты

перадасі яе?”

“Перадам”, — сказаў я.

Але заявы я ўсё ж не дачакаўся і перад ад’ездам, у пачатку верасня, зайшоў да яго

ў кватэру.

“Я перадумаў. Іншым разам…” — зніякавела і нават трохі збянтэжана адказаў ён.

Але гэта было ў 1983 годзе. Чаму гутарка ідзе ў 1982 годзе, мне не зразумела. Хто

пераблытаў — публікатары ці сам Караткевіч? І ці быў, зрэшты, напісаны той ліст?

Як і астатняя частка “Каласоў”, пра якую не раз, асабліва пад чарку, гаварылася:

“Нарэшце бяруся за “Каласы”.

Але здароўя, творчай моцы на іх ужо не засталося.

З яго біла, бурліла [срэбным] фантанам дзіцячая выдумка, [уздымала перлавым]

наіўная фантазія. Ён, як дзіця, любіў неверагоднае: “Ты ведаеш, Чэсь, учора мы ездзілі

ў Налібакі па грыбы. На лясной дарозе натрапілі на асінае гняздо. Яно так узарвалася,

што задняе аўтобуснае кола разляцелася ўшчэнт”.

“Ну, Валодзя, як ты і жывы застаўся пасля хірасімскага ўзрыву асовага/асінага

гнязда”, — засмяяўся я.

“Ты ксёндз, ты адносішся да ўсяго з недаверам”.

І [як] кожны раз, закрыўдаваў. Я заўсёды падсміхваўся з яго гіпербалічных

неверагодных параўнанняў і выдумак: “сабака быў вялікі, як Брыль”, “Пшыркоў — гэта

ж прыгонны майго дзеда”, “Ты ж не ведаеш, колькі па свеце раскідана маіх дзяцей.

Дачку пара ўжо выдаваць замуж”.

16.00. Фуркоча мой самаробны флюгер. Паварочваецца з захаду на поўнач.

Ранкам раіліся вершы:

Двор глухі —

Крапіва, малачай.

Ад тугі —

Пераспелы адчай

Сноп тугі

На іржышчы чужым

Абцугі

Дум і слёзак іржы.

Валасы

Тонкай лёскай блішчаць <���ірдзяць>.

Каласы… <���Галасы>

Ацяжэлі, каб жаць

<���Пад сярпом ляжаць>.

Чацвер, 13 жніўня 1998 году.

9.30. У чыстым сіняватым і глыбінным, як акіян, небе — адзінокі парашут —

палавінка месяца. Павярнуўшыся бела-празрыстым купалам да сонца, ён плыве,

зніжаецца на захад.

А цяпер завіс над жоўта-залацістым аўсом і дальшым, прасвечаным у круглай

кроне, прысадзістым, таўстаногім дубам.

Пасля светлай, з палавіны, месячнай ночы з вялікім і калючым ліхтаром Венеры,

што ўзышла на ўсходзе адразу ж пасля заходу сонца, — росны, азыраваты ранак. +9 °C.

Не болей. Бо на мансардзе, дзе сплю, ноччу з-пад коўдры руку ці нагу высунуць было

няможна — холад.

Прачынаючыся, перачытваў дзённік Глебкі з часу вайны. Калі аб’ектыўна

ацэньваць, то больш праўдзівейшы, чым Танкаў. А ўслед за ім — запалітызаваныя,

паўфальшывыя запісы з фронту Фадзеева. Чытаючы апошняга, ужо горка думалася: як

усю праўду жыцця, пачуцці, развагі прыгнятаў шматтонны чыгунны сталінізм.

Пісьменнік ператвараўся ў холадна-жорсткага камісара, рука якога трымала не пяро, а

халодны, гатовы пырснуць куляй кожнаму ў твар, дрыготкі пісталет.

<���…> 1934 год. Жылуновіч піша з Ленінграду:

“Я пісаў па-беларуску, і гэта зманіла мяне да супрацоўніцтва ў “Нашай ніве”, у

якой супрацоўнічалі, як пазней даведаўся, нацыяналістычныя элементы — цяперашнія

нацыянал-фашысты і шпіёны дэфензівы на сродкі польскіх магнатаў…”

Цытаваць страшна, крыўдна, непамысна.

Ружовыя ці малочна-бурачковыя (гаштры) флёксы пахнуць густа-саладжавым

цяплом нябожчыка. Цвіркат, нібы развітальны, белагрудых ластаўкаў. Гудзе, вуркоча,

прападаючы, самалёт, і з дачнага блочнага, падобнага да хлява, дому б’е ў перапонкі

ўзмацняльнік, даносячы тамтамы ўдарніка. Там усё шалее шпана, што збудавала шалаш

у бярозавым гаі і сярод ночы пад вогнішча пастрэльвае нейкімі ўзрывальнікамі.

Кажуць, што гэта ўнукі (байструкі) Клаўдзіі Лукашэвіч.

Пятніца, 14 жніўня 1998 году.

9.20. З шасці і да паловы дзевятай у чарзе і гутарцы з жанчынамі. Затое ўзяў два

трохлітровыя слоікі малака. Яно цёплае, нібы ранішняга надою. Але, кажуць,

перагнанае праз сепаратар, а потым ужо трохі разбаўленае вяршком. Фермер, як бачу,

хітраваты, таму і сыценькі дзядзька.

Ноччу, як заўсёды, зноў пакража: з таварыства сувязістаў прыходзіў малады, як

мне падалося, трохі на падпітку, коратка стрыжаны мужчына, грозячыся пабіць усіх

падлеткаў. Жанчыны паказалі яму на будан, які збудавала ў гаі басатва і дзе яна

збіраецца нанач.