Уладзімір Караткевіч: Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны

Легенда

…аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны, аб выгнаных з аднаго пекла ў другое, аб тых, што сталі горш за горшых і цнот, — малых нават, — пазбавіліся, сутыкнуўшыся з пародай людской, але зноў, праз яе ж адну, неба потым знайшлі, і душу вечную, і меч, уняты за годнасць, і браталюб’е, і любоў.

Легенда

…аб Рогачы, д’ябле, што з пекла быў выгнаны, як Арый завушаны з Нікейскага сабору, і стаў чалавекам, і, забыўшы каханне, у зламыснасці і падступным забыцці, стаў каралём і, у брыдкай ерасі прабываючы, забыў шыпшыну і змяю, што трымае сябе за хвост — знак, што нікому з брэнных не перайсці мяжы Бясконцага.

Легенда

…аб тых, што забылі дух зямлі і промысел божы, і падобныя сталі лісіцам у вінаградніку і ваўкам, што спакушаюць агнцаў і унцаў канюшынным полем. Ганарацца ў пароках — і ніжэй малых будуць. Куюць вайну і крамолу — і пярстом немаўляі пабітыя будуць.

Легенда

…аб тых, што рыюць пад карэннямі і ў гной глядзяць, падобныя да свінняў нейкіх, забыўшыся, што створаныя Пеліканам, грудзі сабе раздзіраючы, каб крывёю дзяцей аджывіць дзеля таго, каб свяцілы адбіваць і, — без боязі, — каметы адбіваць, бядой пагражаючыя, і знічкі, што нясуць новыя душы ў добры свет…

Гэтага ж нават ілжэнастаўнікі і ерэсіярхі не адмаўляюць ва ўпартасці чорнай сваёй.

Легенда

…аб людзях, і духах злых і прыстойных, і аб іхніх здзіўляючых, мудрых, смеху вартых і ўсякіх іншых прыгодах, якія адбыліся на Беларусі і ў іншых мясцінах, што ляжаць не бліжэй Месяца і не далей Сонца.

А легенду тую з вуснаў і кніг пераклаў і запісаў у замку Рагачыкскім філосаф вялікі, кнігалюб, думак ваявода і сын ваяводкі, пан Уладак княж Сымонаў сын Караткевічаў, беларускія і іншыя элаквенцыі знаўца, чалавек не толькі ў беларускіх, але і ў лацінскіх, і ва ўсякіх іншых пісьмёнах пісьменны і абазнаны. І запісаў, дзеля спасення душы сваёй, а ўсім добрым людзям простым ку шчасцю і забаве і добраму навучэнню.

І трымаюць на плячах містэрыю сію з яе інтэрмедыямі:

Рагач— ён жа Андрэй Рогач, ён жа магнат Андронік Рагінскі, ён жа кароль Андронік І.

Дубраўка, каралева Агата— длань святла і молат цемры, двайнікі ў чалавечых увасабленнях сваіх.

І яшчэ:

Сатана.

Старшыня цэнзурнага камітэта яго вялікасці Сатаны.

Сакратар Сатаны.

Цэнзар— старшыня анархісцкай фракцыі геены вогненнай.

Жупел— радавы д’ябал.

Скрогат Зубоўны— ён жа магнат П’янда з Чапяліна — д’ябал у малодшым камандным чыне.

Галава дэлегацыі ад марсіянскага Сатаны.

Гаспадыня Гальшка з Оштэрпа.

Гаспадыня Аглая з Камянца.

Князь царквы.

Óльда— паж каралевы.

Гаспадар Іван Падкова з Дубасечча.

Антось Шыбень.

Ян, ягоны брат.

Пётр— прапаведнік.

Прынц.

Сяляне— майстры цэхаў.

А такаж:

Найміты, суддзі, магнаты, зборшчыкі і іншая сволач.

Песні ж, там, дзе патрэбныя оныя, склалі, каб вуха ўсаладзіць:

“Баладу, аб Цібо з Шампані” — мінезінгер заморскі — Канрадам — Фердынандам завомы, — а прозвішча забыў…

Словы ж і музыку іншых салодкавесных песняў — жанглёр, і лютніст, і спявак у час вольны — Уладак, сын Караткевічаў.

Я хачу сказаць табе нягучным і добрым голасам, хай сабе і з адценнем сумнай усмешкі.

— Дай руку, друг, — хачу я сказаць. — Я павяду цябе далёка, у ХVІ стагоддзе. Я пакажу табе д'ябальскія падкопы і сонечныя ўсмешкі чалавечых вачэй, бязодні подласці і высакароднасці, нянавісці і любові. Таму што нават тады свяціла сонца і зрэдку не з шыбеніц раслі на зямлі лясы. Задумайся над сур'ёзным і ўсміхніся жарту. І ў жарце адшукай сур'ёзнае, а ў сур'ёзным — цень усмешкі… Тады род чалавечы быў прыніжаны і вялікі. Тады людзі, як заўсёды, чакалі канца свету і прыходу антыхрыста. Тады, як вядома, яшчэ не было скасавана пекла, і таму існавала два пеклы: адно пад зямлёю, а адно — на ёй. Відавочная празмернасць… Розніца была ў тым, што на зямлі быў час, а ў пекле яго не было… Дык вось, што было на зямлі — ты пабачыш. Пабачыш пералескі, палі, дрыжачыя бярозы на ўзгорках, змрочныя вежы замкаў над светлымі рэкамі. Мы пройдзем з табою па гэтых дарогах, нырнем у вільготную цемру века — вечных лясоў, пройдзем пад аркамі брам.