Уладзімір Караткевіч - Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны

— Ён абразіў мяне, — кажа Аглая.

— Што ж, — усміхаецца П'янда. — Вы мысліце лагічна, не скатваючыся ў метафізіку. Я задаволены вамі. А каралева, здаецца, на самой справе стала іншай.

— Не паспее.

- І гэта праўда. Я дапамагу. Надта ўжо ты будзеш добра на яе месцы. Моц. Сіла. Тонкая дыпламатыя. Памятаеш, чым ты разбіў башку дэйноўскаму правадыру.

— Яшчэ б… Люлькай міру, — зарагатаў Падкова.

П'янда ўсміхаецца.

— Я дам табе тры цуды. Сам на тры дні застануся без іх, дык для друга ж не шкада. Першае — выслізнеш з хітрых сецяў Рогача. Другое — непрыкметна пранікнеш у палац. Трэцяе — на тваё меркаванне.

— Дзякуй.

— Трогай, — усміхаецца П'янда.

Колы загрукалі ўначы.

Рогач кідаецца да апачывальні. Дае выспятка вазам, крышыць крэслы.

— Вы ўсе адвакаты сатаны! Вы горшыя за яго!

Сумная, бледная Агата глядзіць на яго.

— Рогач…

— Што?!

— Я зрабіла апошняе зло. Мне чамусьці не хочацца больш яго рабіць. Гэта ўсё ты…

Ён маўчыць.

— Няхай. Цяпер толькі я. Паглядзі на мяне. Хіба не тыя самыя рукі, вочы, валасы?

Рогач падае да яе ног як падсечаны. Плечы ягоныя калоцяцца.

— Яны ўсе ў крыві. Але куды я пайду? Я забіў нават яе. Куды мне трымаць шлях акрамя цябе і пекла?!

Яна пяшчотна прыўзняла за валасы яго галаву.

— У цябе нават не цякуць слёзы.

Карэта каціць начным лесам. Дрэме ў ёй Дубраўка. На шчоках — сляды слёз.

І раптам коні сталі на дыбкі.

Бярвенні павалены ўпоперак дарогі. На бярвеннях чалавек з бязменам: Ян Шыбень.

— Стой, — кажа ён.

— Чаго табе, неабазначаны ў тэалогіі? — усміхаецца П'янда.

— Азірніся!

П'янда аглядаецца. Паўсюль, з кустоў, з дрэў, з-за буралому, тырчаць нацягнутыя сялянскія лукі.

— Я Ян Шыбень… Аддай тое, што вязеш.

— Гэта толькі дзеўка.

— Добрая дзеўка даражэйшая за золата. Аддай яе і зброю.

Маўчанне.

— Бі іх, — раптам лямантуе П'янда. — За каралеву! За святую троіцу!

Варта кінулася на сялян. Замільгалі мячы. Але ў адказ заспявалі апераныя стрэлы. Пачалі падаць людзі. Утрапёная калатня цягнулася нядоўга. Вось ужо адзін П'янда стаіць перад Шыбнем.

— Ну!

— Што ж, — паціскае плячыма магнат, — часам трэба ісці на кампрамісы.

— Пакінь вазок. Вяртайся. Скажы: мы ідзем.

— Чорт, — шэпча П'янда. — Цуд, цуд аддаў.

У апачывальні Агата сядзіць на ложку. Глядзіць на Рогача, які заснуў у той самай паставе і ціха стогне ў сне.

Лёгкі стук у дзверы. Яна паварочваецца да дзвярэй:

— Цішэй. Хто там?

— Гэта я, П’янда. Яе адбілі, каралева. Яны ідуць.

Рогач трохі расплюшчвае вочы. І са здзіўленнем бачыць разгублены, упершыню жывы, упершыню чалавечы твар Агаты.

— Маўчы, — шэпча яна П’яндзе. — Раніцай.

Калі яна з трывогай паварочваецца назад — яна бачыць, што вочы Рогача заплюшчаны.

Раніца. З замкавай брамы выходзіць Рогач у адзенні шкаляра, са старым клункам на плячы. Стаў. Падняў вочы да неба і глыбока ўздыхнуў.

Стары сівы брамнік набліжаецца да яго.

— А каралева?

— Каралева спіць.

— Куды ж вы?

– Іду шукаць душу.

Брамнік спалохана глядзіць на яго:

— Не хадзіце. У горадзе бунт. Ходзяць панскія шайкі і народ. Я… усе мы ў замку ведаем, што вы не вінаваты. Але яны ненавідзяць вас, не ведаючы. Не хадзіце, заб’юць.

— Няхай, — гаротна адказвае Рогач, — мне ўжо няма дарогі. Я пайду думаць. — Ён накіроўваецца да плошчы. Брамнік глядзіць яму ўслед.

Рогач стаіць каля плошчы і глядзіць, як на ёй віруе народ.

— Біце! Ламайце іхнія дамы! — крычыць нехта.

Мільгаюць змардаваныя твары. Цэлы лес узнятых друкоў маячыць над галовамі. Людзі ў лахманах шпурляюць з акон посуд, кубкі, парчу.

— Не браць нічога, — вырастаючы над натоўпам, крычыць Пётр. — Не брыдзіць рукі! Палі!

Скураны лапаць наступае на парчу, топча яе ў гразь.

Старая хрысціцца, у слязах гледзячы на бунт.

У акне другога паверха з’яўляецца, нахіляючыся над натоўпам, бюст Рогача. Натоўп узвыў:

— Андронік! Здраднік! Знайсці яго! Забіць!

Павольна-павольна падае бюст, павольна разлятаюцца асколкі… Яшчэ бюст… Яшчэ… Статуя… Другая… Вуліцы ў белай крышанцы.

Рогач сумна ўсміхаецца. Пабрыў вуліцай.

Анфілада змрочных залаў. Бяжыць па іх маленечкая фігурка Агаты.

— Андронік! Рогач!

Калоны сплятаюцца, як лес. Змрок ляжыць у капітэлях.

— Сын! Дзе ты?

— А-а, — адбіты рэхам, гучыць недзе голас.