Уладзімір Караткевіч - Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны

На плошчы шумяць два натоўпы: справа — дваране, злева — людзi цэхаў.

Кавалькада стае пасярэдзіне.

— Ціха, — кажа каралева.

Цішыня.

— Бачу я незадавальненне. Што з табой, мой добры народ? Ці я больш не маці табе? Ці жаночае сэрца стамілася любіць? Няхай выйдуць да мяне верхаводы.

Два старшыні і яшчэ некалькі чалавек аддзяляюцца ад натоўпу.

— Мы не хочам П'янды з Чапяліна і Падковы з Дубасечча. Не хочам Аглаі з Камянца.

- І толькі? — ласкава пытае яна. — Гэта лухта.

Яна, усміхаючыся, глядзіць на дваран. Іван натапырыўся. П'янда сарданічна ўсміхаецца.

— Ад іх мала карысці, - кажа яна. — Я звальняю іх. П'янду я перавяду ў кур'еры. Аглаю звольню. Іван пойдзе.

Іван успыхнуў.

— Ён жа сам не захоча рызыкаваць маёй і… сваёй галавой. Няхай з мірам едзе намеснікам у былое дэйноўскае княства. Яго разарылі, і гаспадару Івану хопіць работы па аднаўленню.

Смех у натоўпе.

— А цяпер разыходзьцеся. Даю вам мір і хлеб. Выбарных прашу да мяне. Вы ж верыце ім? Яны — ваша сэрца?

Народ адказвае захопленым крыкам. Узлятаюць шапкі.

Міма чырвонага ганка палаца рухаецца доўгі абоз. Карэты, вазакі. Гружаныя дабром, котчыя вазкі з вінамі і зброяй, шатныя вазы, сакаліны воз, воз гепардаў. Наперадзе едзе вярхом гаспадар Іван.

— У ссылку едзе, — кажа ў натоўпе Ян Шыбень. — Цягнуў воўк авечак, пацягнулі і ваўка.

Пахмура паўзе доўгі абоз. На верхніх прыступках ганка стаіць каралева. Побач з ёй Рогач.

Гаспадар Іван спыніў каня каля гаспадыні Аглаі, што стаіць у дарожным уборы на першай прыступцы.

— Каралева, — даволі голасна, але так, каб не чуў натоўп, кажа ён, — нашто ты адсылаеш мяне?

— Я ж адсылаю цябе не на плаху, — назнарок гучна кажа Агата. — Ты працаваў ужо ў гэтым краі — папрацуй і цяпер. Вылаві разбойнікаў.

Ян Шыбень хмыкнуў у натоўпе:

— Гэта яшчэ хто каго лавіць будзе… з гэткім дабром.

— Ці не ты ўжо будзеш лавіць? — пытае Пётр-прадракальнік.

— А хоць бы і я. Хлопцам — залатую клетку, а мне самую птушку падай.

Іван усё яшчэ стаіць з непрыкрытай галавой.

— Язджай, — кажа каралева.

— Успомніла б хаця…

— Успомні і ты. Як пачаў з таго, што абразіў дарагога мне… Плаці.

Іван насунуў шапку.

— Дурань, — амаль не расціскаючы жоўтых вуснаў, кажа гаспадыня. — Здаешся? Едзеш?

— А што ж яшчэ? — ціха кажа ён.

— Спынiся ў сваiм доме за горадам. Захварэй. Я прыеду да цябе.

Іван апускае павекі на знак згоды. Скрануў каня.

Брынкліва едуць вазы. І, калі апошні ўжо мінуў ганак, — наводдаль паказаўся яшчэ адзін адсталы воз.

Воз набліжаецца. Коні з цяжкасцю цягнуць страшэнную паклажу. На возе гарой стаяць бюсты гаспадара Івана. Адухоўлена ўсміхаюцца, пазіраючы на натоўп.

— Гэта яшчэ што? — пытае Рогач.

— Паставіць там ва ўсіх прыказах, як мясцовы бажок, — кажа Агата. — Не новыя ж яму заказваць? Нічога, дэйновец сюды свае прывязе. Святое месца пустым не бывае.

Натоўп моўчкі глядзіць, як самотны бюст на вяршыні піраміды пагойдваецца, быццам аддаючы апошнія паклоны.

Рогач і Агата ідуць падзямеллямі.

— Нашто ты вядзеш мяне? — кажа ён.

— Хадзем, ты будзеш задаволены.

Зноў падзямелле, дзе катавалі Ольда. Каралева і Рогач уваходзяць у яго. Паўцемра. Агата звыкла адсоўвае заслонку ліхтара. Сноп святла падае на выбарных, што ляжаць на саломе. Яны страшэнна збітыя, вопратка падзёртая.

— Што гэта? — пытае Рогач.

— Палітыка, любы. Вучыся.

Першы старшыня падняў вочы.

— Чаму мы тут? Дзе слова караля? Слова — золата?

— Добрай ночы, — усміхаючыся, кажа Агата. — Прыйшла пагаманіць.

— Нашто нас зняволілі? Мучылі?

— Мучылі? — На твары яе такое здзіўленне, вочы такія нявінныя, што Рогач зніякавеў. — Змучаныя, бедныя мае. Што ж вы? Ці я не маці ваша? Ці жаночае сэрца развучылася любіць? Прыпадзіце да ног. Я ўсё зразумею.

Яна кажа гэта так, што нехта са зняволеных усхліпнуў:

— Маці! Цябе падманулі!

— Ты жанчына! Табе цяжка!

Каралева ўсё яшчэ іграе.

— Мужчыны, моцныя. Чаму ж вы не дапаможаце мне, падманутай?

— Агата, — з дакорам кажа Рогач.

Але яна ўжо выпрамілася.

— Вы толькі мучаеце жанчын сваім "каханнем". Але ў вас не хапіла мазгоў, нават курыных мазгоў, калі жанчына, я, ашукала вас. Вас водзяць за нос і ў палітыцы, разумных, бязмерна распусных, нахабных быкоў… І вы, недавумкі, не зразумелі, што я забіла двух зайцаў.

Яна страшная ў гэты момант. І раптам зноў усмешка: