Аляксей Талстой - Залаты ключык, або Прыгоды Бураціны

— Дзе знаходзяцца дзверы, дзе знаходзяцца дзверы? — нібы вецер у коміне ў асеннюю ноч, правыў голас.

— Адкажу, адкажу, замоўкні, замоўкні! — прашаптаў Карабас Барабас. — Дзверы — у старога Карла ў каморцы, за намаляваным камінкам…

Толькі ён прагаварыў гэтыя словы, з двара ўвайшоў гаспадар.

— Вось надзейныя малайцы, за грошы яны прывядуць да вас, сіньёр, хоць самога чорта…

І ён паказаў на лісіцу Алісу і ката Базіліо, якія стаялі на парозе. Лісіца пачціва зняла стары капялюш.

— Сіньёр Карабас Барабас падорыць нам на беднасць дзесяць залатых манет, і мы аддадзім вам у рукі нягодніка Бураціна, не сыходзячы з гэтага месца.

Карабас Барабас залез пад бараду ў кішэню камізэлькі, выняў дзесяць залатых.

— Вось грошы, а дзе Бураціна?

Лісіца некалькі разоў пералічыла манеты, уздыхнула, аддаючы палавіну кату, і паказала лапай:

— Ён у гэтым збане, сіньёр, у вас пад носам…

Карабас Барабас схапіў са стала збан і раз'юшана шпурнуў яго на каменную падлогу. З чарапкоў і кучы абгрызеных костак выскачыў Бураціна. Пакуль усе стаялі, разявіўшы раты, ён, як страла, кінуўся з харчэўні на двор проста да пеўня, які ганарліва разглядаў то адным вокам, то другім здохлага чарвячка.

— Гэта ты мяне выдаў, стары катлетны фарш! — злосна выцягнуўшы нос, сказаў яму Бураціна. — Ну, цяпер імчы што маеш духу…

І ён моцна ўчапіўся ў яго генеральскі хвост. Певень, нічога не разумеючы, растапырыў крылы і кінуўся бегчы на цыбатых нагах. Бураціна — у віхры — за ім, — з гары, цераз дарогу, па полі, да лесу.

Карабас Барабас, Дурамар і гаспадар харчэўні апамяталіся нарэшце ад здзіўлення і выбеглі ўслед за Бураціна. Але колькі яны ні азіраліся, яго нідзе не было відаць, толькі далека па полі імчаўся з усяе сілы певень. Але паколькі ўсім было вядома, што ён дурань, то на гэтага пеўня ніхто не звярнуў увагі.

Дурны певень змарыўся, ледзь бег, разявіўшы дзюбу. Бураціна выпусціў нарэшце яго пакамечаны хвост.

— Ідзі, генерал, да сваіх курэй…

І адзін пайшоў туды, дзе скрозь лісце ярка блішчала Лебядзінае возера.

Вось і сасна на камяністым узгорку, вось і пячора. Навакол параскідана наламанае галлё. Трава прымята слядамі колаў…

У Бураціна моцна закалацілася сэрца. Ён саскочыў з узгорка, заглянуў пад каравыя карэнні…

Пячора была пустая!!!

Ні Мальвіны, ні П'еро, ні Артамона.

Толькі валяліся дзве анучкі. Ён іх падняў, — гэта былі адарваныя рукавы ад кашулі П'еро.

Сяброў нехта выкраў! Яны загінулі! Бураціна ўпаў ніцма, — нос яго глыбока ўваткнуўся ў зямлю.

Ён толькі цяпер зразумеў, як моцна прывык да сваіх сяброў. Няхай Мальвіна займаецца выхаваннем, няхай П'еро хоць тысячу разоў запар чытае вершыкі, — Бураціна аддаў бы нават залаты ключык, каб зноў убачыць сяброў.

Каля яго галавы бясшумна ўзняўся пульхны пагорачак зямлі, вылез аксамітны крот з ружовымі далонямі, пісклява чхнуў тры разы і сказаў:

«— Я сляпы, але я вельмі добра чую. Сюды пад'язджала каламажка, запрэжаная авечкамі. У ёй сядзеў Ліс, губернатар Горада Дурняў, і сышчыкі. Губернатар загадаў:

— Забраць нягоднікаў, якія збілі маіх лепшых паліцэйскіх пры выкананні абавязкаў! Забраць!

Сышчыкі адказалі:

— Цяў!

Кінуліся ў пячору, і там пачалася шалёная тузаніна. Тваіх сяброў звязалі, кінулі ў каламажку разам з клункамі і паехалі».

Што за карысць была ляжаць, уткнуўшы нос у зямлю. Бураціна ўсхапіўся і пабег па слядах колаў. Мінуў возера, выйшаў на поле з густой травой.

Ішоў, ішоў… У яго не было ніякага плана ў галаве. Трэба выратаваць таварышаў, — вось і ўсё.

Дайшоў да кручы, адкуль пазаўчарашняй ноччу зваліўся ў лопух. Унізе ўбачыў брудную сажалку, дзе жыла чарапаха Тарціла. Па дарозе да сажалкі спускалася каламажка; яе цягнулі дзве худыя, як шкілеты, авечкі з абадранай воўнай.

На козлах сядзеў тлусты кот, з надзьмутымі шчокамі, у залатых акулярах, — ён служыў пры губернатары патайным нашэптвальнікам у вуха. Ззаду яго — важны Ліс, губернатар… На клунках ляжалі Мальвіна, П'еро і ўвесь забінтаваны Артамон, — заўсёды такі расчасаны хвост яго валокся кутасікам па пыльнай дарозе.

Ззаду за каламажкай ішлі два сышчыкі — доберманы-пінчэры.

Раптам сышчыкі ўзнялі сабачыя морды і ўбачылі наверсе кручы белы каўпачок Бураціна.

Моцнымі скачкамі пінчэры пачалі ўзбірацца па крутым схіле. Але раней чым яны дабеглі да верху, Бураціна, — а яму ўжо нікуды ні схавацца, ні ўцячы, — склаў рукі над галавой і — ластаўкай — з самага крутога месца рынуўся ўніз, у брудную сажалку, зацягнутую зялёнай раскай.