Виктор Правдин - Вяртанне з апраметнай

«Cлужба праходзiць нармальна», – у кожнай паштоўцы паведамляе сын, а Надзея, прачытаўшы гэта, нервуецца, некалькi дзён усё дапытваецца: «Што значыць “нармальна”? Што гэта за войска такое, калi пра яго можна сказаць адным словам? Усё, што там робiцца, – таямнiца?»

«Канечне, таямнiца», – iншым разам жартаваў Астроўскi, а Надзея абуралася ягонай «бессардэчнасцю» i абыякавасцю да лёсу сына i, не доўга думаючы, збiрала гасцiнцы i кiравала на вакзал. Так было i ўчора.

Апошнi тыдзень працоўны дзень маёра Астроўскага пачынаўся з сустрэчы з палкоўнiкам Качаном. Гутарка iшла пра раскрыццё забойства капiтана Бусла. Сённяшнi дзень таксама не быў выключэннем. Напрыканцы размовы Астроўскi паведамiў пра здарэнне з агентамi на фармацэўтычнай фабрыцы i выказаў меркаванне, што гэта не выпадковасць. Палкоўнiк незадаволена, спадылба зiрнуў на маёра i нервова забарабанiў алоўкам па стале. Потым перавёў цяжкi позiрк на свайго намеснiка, падпалкоўнiка Макрыцкага:

– Што будзем дакладваць наверх?

– Ляпсус, канечне, недаравальны, – не падымаючы вачэй ад нейкiх папер, што ляжалi перад iм на стале, разважлiва зазначыў Макрыцкi. – Толькi, слухаючы даклад Анатоля Пятровiча, у мяне склалася ўражанне, што ён нешта замоўчвае, недагаворвае. Магчыма, распрацоўваюцца iншыя версii? Не можа быць, каб спецыялiст ягонага ўзроўню два тыднi займаўся толькi фармацэўтычнай фабрыкай.

Палкоўнiк Качан быў даўнiм сябрам Астроўскага, добра ведаў маёра i нiколi не рабiў паспешлiвых высноў. Слухаючы Астроўскага, ён таксама адчуў, што той гаворыць не ўсё, але намеснiка не падтрымаў, не стаў настойваць на ўдакладненнi дэталей. Калi Астроўскi нешта замоўчвае, значыць, ёсць прычына.

– Анатоль Пятровiч, Вы ўпэўнены, што на фабрыцы нашыя людзi правалiлiся? – спытаўся Качан.

– Усё, што здарылася з агентамi, выглядае як выпадковая недарэчнасць, але гэта афiцыйная версiя.

– Значыць, пракол?

– Так.

– А прычына?

– Iх можа быць некалькi, – Астроўскi крыху памаўчаў i шматзначна ўсмiхнуўся, зiрнуў на задаволенага Макрыцкага. – Мой недагляд, але дазвольце далажыць пiсьмова.

Рэзка зазванiў тэлефон, на якiм ганарлiва пузацiўся дзяржаўны герб, i Качан паспешлiва падняў слухаўку:

– Палкоўнiк Качан слухае.

Макрыцкi з Астроўскiм ведалi, што гэта прамая сувязь з мiнiстрам. Макрыцкi напружана ўтаропiўся ў палкоўнiкаў твар, нават прыўзняўся са свайго месца. Ён быў худы, невысокага росту, а выцягнуты твар ў гэты момант нагадваў дыню. Чыста паголеныя шчокi раптам паружавелi, востры падбародак адвiс, халаднаватыя, сталёвага колеру вочы неспакойна блiшчэлi. Астроўскi непрыязна зiрнуў на падпалкоўнiка i раптам падумаў, што вочы ў Макрыцкага заўсёды халодныя i калючыя, нават калi ён смяецца. Яны не ладзiлi. Маёр недалюблiваў Макрыцкага праз ягоную беспрынцыпнасць, лiслiвасць перад вышэйшым начальствам i ганарлiвую напышлiвасць, нават грубiянства ў паводзiнах з падначаленымi.

Качан падчас размовы больш маўчаў, толькi зрэдку згодна падтакваў, i, калi нарэшце паклаў трубку, у кабiнеце надоўга запанавала цiшыня. Першы не вытрымаў Макрыцкi. Ён вiнавата зiрнуў на палкоўнiка, аблiзнуў сасмяглыя вусны i, не тоячы хвалявання, выдыхнуў:

– Ну што, Аляксей Фёдаравiч, зацвердзiлi?

Астроўскi зразумеў, пра што пытаецца Макрыцкi. Нi для каго не было сакрэтам, што кандыдатура Качана разглядалася на пасаду начальнiка крымiнальнага вышуку рэспублiкi. Маёр таксама заклапочана чакаў, што скажа Качан.

– Не, – думаючы пра штосьцi сваё, адказаў палкоўнiк i вымушана ўсмiхнуўся: – Яшчэ папрацуем…

Твар Макрыцкага адразу змянiўся, ён стаў суровы, яшчэ больш запунсавеўся, вусны, падбародак уздрыгвалi.

– Я ведаю ўсiх прэтэндэнтаў, нiхто з iх не цягне супроць вас! – голас Макрыцкага зазвiнеў, ледзь не сарваўся на крык.

Астроўскi зразумеў, што ён тут лiшнi.

– Дазвольце iсцi, – устаў ён з-за стала; тое, што Качан застаецца, яго больш чым задавальняла.

– Што Вы, таварыш падпалкоўнiк, так расхвалявалiся? – не зважаючы на прысутнасць Астроўскага, з адценнем пагарды ў голасе прагаварыў Качан. – Вы перабольшваеце мае здольнасцi, i наогул хопiць турбавацца за маю кар’еру. У любым выпадку, Вам ад гэтага лягчэй не будзе.

– Ды я ж нiчога, – сумеўся Макрыцкi i залiслiвiў: – Я да таго, што толькi такi чалавек, як Вы…

– Хопiць! – рэзка перапынiў намеснiка Качан.

У гэты момант Астроўскаму кiнулася ў вочы, як пастарэў палкоўнiк. Хваравiты, шэра-землянiсты твар быў пасечаны зморшчынамi, сiвыя, непаслухмяныя валасы рэдкай пасмай спадалi на высокi, выпуклы лоб, падкрэслiваючы жаўцiзну скуры. Толькi вочы пазiралi па-ранейшаму шчыра i прыхiльна. У iх не было начальнiцкай зняважлiвасцi да субяседнiка, нiколi ў iх Астроўскi не бачыў нi хiтрасцi, нi лiслiвасцi, нi страху. Ён не мог нават у думках дапусцiць, што палкоўнiк пры начальстве мог паводзiць сябе, як Макрыцкi: кiнуў начальнiк аловак на стол – i душа ў пятках.