Уладзімір Правасуд - Соль і перац

ТВОРЧЫЯ ПАКУТЫ

Маладзіка на небе серп
Над дачаю павіс.
А Станіслаў, па клічцы Сверб,
Ледзь за сталом не скіс.

Сядзіць. А кнігі — па баках.
Паперы чыстай стос.
Знаёмы свежай фарбы пах
Яму казыча нос.

А думкі мрояцца ў яго,
Ніяк іх не суняць.
Артыкул трэба. Пра каго?
Ну, пра каго пісаць?

Вось кніжку новую Якім
Яму прэзентаваў.
Слабая кніжачка,
Ды з ім
Даўно пасябраваў.

Хоць быў з Якімам угавор,
Дзе трэба — падтрымаць,
Ды вельмі ўжо слабенькі твор,
Як пахвалу пісаць?

А можа ўсё ж нафугаваць?
Адсохне хай рука,
Што ўздумае крытыкаваць
Суседа-дружбака!

Артыкул трэба вось якраз,
Бо папракнуць, што Сверб
Не заўважае бегу час
І сённяшніх патрэб.

А мо падсыпаць незнарок
У крупнік Тамашу
Жмень колькі перцу, як урок,
Каб апякло душу?

Яно-то так, ды і не так,—
У вершы ён слабак,
Ды перчыць юшку ён... і як!
На юшку ён мастак!

А можа Янку крытыкнуць,
Хоць, праўда, ён зямляк...
Не, не! У Янкі на куццю
Якія клёцкі?! Смак!

Не варыць нешта галава,
Што хочаш тут рабі:
Рыбачыў з тым, з тым паляваў,
А з гэтым чарку піў...

Пісаць на іх нейк не з рукі,
Тым больш крытыкаваць.
Куды ні глянеш — дружбакі.
Дык пра каго ж пісаць?

Маладзіка на небе серп
Даўно ўжо не вісіць.
А Станіслаў, па клічцы Сверб,
У роздуме сядзіць.

КРОКІ

***

Кім ты б ні быў — ці лётаеш высока,
Ці пад вадою ходзіш, вадалаз,—
Твая дарога пачалася з кроку,
Які ў жыцці зрабіў ты першы раз.

І машыніст, і слесар, і вучоны,
І майстар адмысловага ліцця
Былі там першым крокам заручоны
На ўсё жыццё з дарогамі жыцця.

***

Наш першы крок... Здаецц, ён падобен
На слова і на першае «у-га».
І важна, як быў першы крок той зроблен
І як ступіла ўпершыню нага.

І першы крок заўжды мяне трывожыць,
Каб чалавек зрабіць той крок умеў —
Бо можна стаць на слізкую дарожку,
А там — і пакаціўся, загрымеў.

***

Я часта заўважаю у маркоце,
Як іншы ўкрыў ідзе і наўскасяк.
Павее ветрык — і яго пакоціць...
Няўжо ж хадзіць яго вучылі так?
Не, не і не!
Ды ўсё ж якімсьці чынам
Быў крок той першы зроблен.
Можа так:
— Ды не
Выпі!
Ты ж — мужчына!
Цяпер — які мужчына? —
Проста так...

***

Здаецца,
разарвецца ён на часткі,
Каб дагадзіць начальству, як мага.
І тупае каля свайго начальства
Не чалавек, а тупае дуга.
Яго ж, напэўна, людзі навучалі
У тых мясцінах,
дзе ён жыў і рос,
Каб на дарогах,
На любых скрыжалях
Хадзіў,
Не гнуўся,
Крочыў ва ўвесь рост.

***

А бюракрат...
А хабарнік...
А злодзей...
А хуліган,
Што ўжо даваў зарок...
Не так яны, як іх вучылі, ходзяць
І не туды скіроўваюць свой крок.
Дык дзе ж крыніцы бруднай той вытокі
Учынкаў іх на грэшнай на зямлі?
І дзе пачатак тых лявацкіх крокаў,
Якія ў стан такі іх прывялі?

***

Здараецца, такое учуеш з болем:
І ў нас, як і ў любой сям'і, не без...
Маўляў, не ўсюды роўна родзіць поле,
І не аднолькавы усюды лес.

Яно, вядома, тут не запярэчыш.
Ды толькі ад таго душа баліць,
Што некалі харошая малеча
Цяпер дарослым пудзілам глядзіць.

***

Мы па зямлі хадзіць прывыклі горда,
Вырошчваць хлеб, узводзіць гарады,
Наш крок заўсёды ўпэўнены і цвёрды,
Да мэты ён скірованы заўжды.

Наш час — змагар за шчасце ва ўсім свеце,
Каб засціць сонца хмары не маглі.
Няхай смяюцца звонка ўсюды дзеці,
Упэўнена хай крочаць па зямлі.

— 3дароў, Кузьміч!
— Здарова, брат!
— Скажы, ты слухаў мой даклад?
І як жа слухаў? 3 захапленнем?
— Прыйшоў я крыху са спазненнем,
Аднак даслухаў.
Толькі ноччу
Ніяк не мог заплюшчыць вочы.
— Даклад усхваляваў цябе? Я рады...
— Не, выспаўся у час даклада.

Клім Іванавіч Маргалка
Узначаліў гаспадарку.
І ўсе справы з таго часу
Закульгалі у калгасе.
Пра любыя недаробк?
Гаварыў заўжды таропка.
На палях гніе салома...
— Тут віна мая, вядома.
У хлявах жа іней белы...
— Так, мы тут не даглядзелі.
Клуб таксама не ўцяплілі...
— Так, мы гэта упусцілі.
Ад другіх зусім адсталі...
— Тут, як кажуць, прамаргалі.
Гаспадарка ж, як снег, тае.
Старшыня адно — маргае.
Ды кіруе гаспадаркай
Дзе-нідзе такі Маргалка.
Каб там справы йшлі да ладу,
Старшыню б змагнуць з пасады.