Jan Kochanowski - Fraszki

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

Chmura — zapewne dworzanin królewski, upamiętniony również przez Piotra Rojzjusza w zbiorze Carmina .

Utwór odnosi się do fraszki z Ksiąg pierwszych pt. Do Chmury .

Do gościa — czyli do czytelnika.

w wacku — w woreczku, sakiewce.

taszka — sakiewka.

Fraszka niewątpliwie o sobie samym.

Jak wkazuje aluzja do „taszki”, adresatem utworu jest zapewne skarbnik królewski Jost Ludwik Decjusz (młodszy, zm. 1567).

Mikołaj Mielecki (zm. 1585) — starosta chmielnicki (1557 r.), później wojewoda podolski i hetman, przyjaciel Kochanowskiego.

Masz przed inszymi, jesli ja co czuję — przewyższasz innych, jeśli ja trafnie to czuję.

Ostatniej śmierci próżne być nie mogą — nie mogą ostatecznie być wolne od zagłady.

Sława z dowcipu — sława oparta na talencie poetyckim.

poklwali — pokłuli.

z Pigmeolów — z Pigmejów, karzełków, z którymi wedle podań greckich żurawie prowadziły wojnę.

Paweł Stępowski — przyjaciel Kochanowskiego, sekretarz królewski, dyplomata i poeta.

zakazujesz (starop.) — zalecasz się.

pożyć (starop.) — pokonać.

epitafium — napis nagrobkowy.

wsiadać — domyślne: do łodzi Charona, umierać.

Utwór odnosi się do fraszki z Ksiąg pierwszych pt. Epitafium Kosowi .

Wojciech Kryski (zm. 1566) — prawnik, dyplomata, dworzanin Zygmunta Augusta, sportretowany przez Górnickiego w Dworzaninie jako znawca zwyczajów renesansowych.

Utwór odnosi się do fraszki z Ksiąg pierwszych pt. Epitafium Wojciechowi Kryskiemu .

Prawdopodobnie chodzi tu o Marcina Wysockiego (zm. 1568), dworzanina Zygmunta Augusta.

Fraszka o temacie u Kochanowskiego pospolitym (zob. I 7 Na starą ). Dowcip polega na sztuczce rymowej, wiersze bowiem parzyste zamiast wyrazu oczekiwanego wprowadzają całe zwroty, rzekomo maskujące drwiny z podstarzałej zalotnicy. Owe wyrazy oczekiwane to: babo, lata, wnuki, dupia, do domu, legaj, szalej, młody, paciorki, stary, za tobą, szydzą, matka.

Nuremberk — Norymberga.

Lisi ogon nosił u spodni błazen.

Chodzi tu o Pogodę (gr. Kairos , łac. Occasio), boginię uosabiającą sposobną chwilę, sprzyjającą porę. Przedstawiano ją z długimi włosami na przedzie głowy, z tyłu nagiej na znak, że kto nie korzysta z chwili (nie chwytając jej jakby za włosy), ten, gdy się od niego odwróci, już jej nie złapie.

życzył — tu: użyczył.

Posadziłeś... nie nagorzej — tj. na miejscu bliskim gospodarza.

grzebień ołowiany — służył do czernienia siwych włosów.

mnie też na tym mało — mało mi zależy.

masz diabła — nic nie masz.

Wiatrom rozumie (...) — zna zjawiska meteorologiczne.

(...) praktykuje komu — ma uczniów, praktykantów, jest mistrzem.

pod namiotem żywym (starop.) — pod ludzkim ciałem.

duszą kinie (starop.) — przeżyje chwilę ekstazy.

z chucią — z chęcią, z ochotą.

Bakcha — Bachusa, w mit. gr. boga wina.

postawa ukazuje rogi — skłonność do awantur, stąd wyrażenie: rogata natura.

przecz (starop.) — dlaczego.

pospołu (starop.) — razem.

zobopólnych (starop.) — wspólnych.

Nawracaj — w podwójnym znaczeniu tego wyrazu leży istota fraszki, podrwiwającej sobie z któregoś nuncjusza.

płacz i tesknica — aluzja biblijna: chodzi o „płacz i zgrzytanie zębów” w piekle (wg Św. Mateusza XXII 13).

Tuśmy — tu, tj. pod Sokalem w bitwie z Tatarami w r. 1519.

zygrywać — bawić się.

prze Bóg — w imię Boga.

snadnie — z łatwością.

Fraszka skierowana Jest do stryja poety, Filipa Kochanowskiego. Jako właściciel połowy Czarnolasu gospodarował on w majątku podczas nieobecności Jana Kochanowskiego, a w latach 1562–1563 miał z nim proces.

Przysłowie łacińskie: „Nie obchodź się ze mną jak z wyrodnym bratankiem”, przytacza Horacy ( Satyry II 3, 87).

przeważne — tu: o bardzo ważnych; o odważnych.