Henryk Sienkiewicz - Krzyżacy

łęg – podmokła łąka.

Zyndram z Maszkowic – (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.

ścigły (daw.) – szybki.

Władysław II Jagiełło – (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.

ustawicznie – ciągle.

dufność (daw.) – pycha, nadmierne zaufanie we własne siły.

Ulrich von Jungingen – 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem.

komtur – zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

szyderstwy – dziś popr.: szyderstwami.

ongi (daw.) – dawniej.

relikwiarz – ozdoby pojemnik na relikwie, to jest na szczątki świętych.

Władysław II Jagiełło – (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim – (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.

Zyndram z Maszkowic – (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.

Tannenberg – (obecnie Stębark), wieś w pobliżu Grunwaldu.

Zyndram z Maszkowic – (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.

Ziemowit V – (1389–1442), książę mazowiecki, dziedziczny lennik Polski.

Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej – rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.

Zawisza Czarny z Garbowa – (ok. 1370-1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.

rakuski (daw.) – austriacki.

bojarzyn a. bojar – rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski.

zresztą – tu: poza tym.

Zbigniew z Oleśnicy – (1389–1455), biskup krakowski (1423-1455), w 1449 został pierwszym kardynałem polskiego pochodzenia. Jego karierę wydatnie przyspieszyło uratowanie życia Władysława Jagiełły podczas bitwy pod Grunwaldem.

sajdak – kołczan.

dworscy – ludzie z dworu a. zależni od dworu.

ścigły (daw.) – szybki.

biegun – tu: koń.

cisawy – o koniu; maści (barwy) czerwonobrunatnej.

gryf – mityczne zwierzę o ciele lwa, mające głowę i skrzydła orła, często pojawiające się jako element herbów.

jeno (daw.) – tylko.

Rakusy (daw.) – Austria.

Burgundia – region w centralnej Francji.

Flandria – region rozciągający się wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na terenie Belgii, Francji i Holandii.

ongi (daw.) – dawniej.

związać się – tu: rozpocząć walkę.

atoli (daw.) – lecz, jednak.

myśliwe – dziś popr.: myśliwskie.

toporzysko (daw.) – drewniana rękojeść topora a. siekiery.

płonić się (daw.) – czerwienić się.

kuszcze (daw.) – krzaki, chaszcze, zarośla.

sulica – broń drzewcowa o cienkim grocie, używana do przebijania zbroi.

Gilgenburg – obecnie Dąbrówno.

Ulrich von Jungingen – 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem.

walny – poważny, zasadniczy, decydujący.

dufny (daw.) – cechujący się nadmierną pewnością siebie.

wywiady – tu: zwiady.

pośledni – gorszy.

św. Jerzy – męczennik z III–IV w., patron rycerzy.

Werner von Tettingen – wielki szpitalnik zakonu krzyżackiego, uciekając spod Grunwaldu, ocalił życie.

wżdy (daw.) – przecież, jednak.

azali (daw.) – czy.

przyczynić (daw.) – dodać.

nuże – a nuż, być może.

kropierz – długa kapa osłaniająca konia.

gnuśnieć (daw.) – lenić się, pozostawać w bezczynności.

ninie (daw.) – teraz.

ogorzały (daw.) – opalony.

hufiec czelny – w śrdw. strategii zgrupowanie uderzające jako pierwsze, aby wprowadzić zamęt w szeregi wroga.

hufiec walny – zasadnicze siły używane w bitwie.

naganiać – ganić, krytykować.

przystoi (daw.) – należy, wypada.

krzywuła – drewniany instrument dęty o zakrzywionej rurze.

ćma (daw.) – mrowie, tłum.

Gott mit uns (niem.) – Bóg z nami!

krokiem , rysią , cwałem – określenia opisują chód/bieg konia od najwolniejszego do najszybszego.

Bogurodzica – najstarsza znana polska pieśń religijna, często (jak w tej scenie) pełniąca rolę zbliżoną do hymnu narodowego. Tekst zachował się w rękopisie z 1407 roku.