Алесь Марціновіч - Былое, але не думы

Нядаўна да мяне ў кабінет заявіўся паэт і празаік Х. Ён быў, як ніколі вясёлы і твар ягоны ззяў, як той начышчаны самавар. Толькі сабраўся даведацца ў яго, у чым прычына такой радасці, як ён сам усё і расказаў:

— Урачы падазравалі, што ў мяне дыябет, але аналіз не пацвердзіўся. А я ўжо думаў, што ўсё.

— Чаму ўсё? — здзівіўся я. — Жывуць жа людзі і з дыябетам. І мяне ён не абмінуў...

— Э, нічога ты не ведаеш. Мой цесць ад яго памёр, пражыўшы крыху больш за пяцьдзясят.

Цесць Х. некалі адказваў за ўсю мінскую падпіску і, трэба сказаць, многім дапамог.

— На той час не было такіх лекаў, як сёння, — запярэчыў я.

— Ат, — Х. гатоў быў адмахнуцца ад мяне, як ад назойлівай мухі, — нічога ты не разумееш.

Пасля такога папроку мяне прарвала:

— А ты правяраўся на СНІД? — я ўважліва паглядзеў на яго.

— Прычым тут СНІД? — спалохаўся Х.

— Ты хіба не ведаеш, што некаторыя прыкметы гэтых дзвюх хвароб супадаюць?

— Няўжо? — на Х. стала страшна глядзець. — Не можа такога быць?!

— Газеты трэба чытаць, — параіў я яму, адчуўшы, што ён не зразумеў жарту.

— Газеты кажаш? — нарэшце да яго дайшло, што я жартую. — Я табе ўсур’ёз, а ты...

Згодзен, часам жартую, як кажуць не да месца. Нават і тады, калі гаворка заходзіць пра гэтую маю хваробу. Але ж у дадзеным выпадку смех — свайго роду засцерагальны шчыт. Пажартуеш і пачынаеш забываць, наколькі ўсё сур’ёзна. Хоць часам становіцца не па сабе. Тады, калі нечакана напаткоўваеш у друку паведамленне, што нехта з вядомых з падобным дыягназам адышоў у вечнасць, хоць і мог бы яшчэ жыць ды жыць.

Так было і тады, калі даведаўся, што памёр выканаўца галоўнай ролі Будулая ў вядомым мастацкім фільме «Цыган» Міхай Валанцір. Пра гэта прачытаў у газеце, якая нават у такім сумным выпадку не забывае пра тое, каб усё падаць хоць з якім-небудзь элементам сенсацыйнасці: «Несколько лет назад врачи поставили ему страшный диагноз — диабет».

У падобным сцвярджэнні для мяне, канечне, не было нічога новага. Але ўнутры адразу нешта быццам зварухнулася. Тым больш, што далей гаварылася пра тое, што гэты акцёр захварэў на вочы. Пачалі падводзіць яго і суставы. Зноў жа нічога новага — страшныя вынікі дыябету. Таму ўрачы і не змаглі ўратаваць яго. Я адчуў, як пакутліва заныла сэрца, пачаў шукаць уратавальны валідол.

У астатнія ж дні жыву па прынцыпе: надзея памірае апошняй.

Так жыў і мой бацька. Калі яго аперыравалі ў Мінскай абласной бальніцы, думалі, што ратуюць ад абвостранай язвы страўніка. Пры правядзенні аперацыі аказалася, што гэта ніякая і не язва. Спалоханыя мы, ягоныя дзеці — я і дзве мае сястры, паехалі ў бальніцу, мелі гаворку з урачом-дацэнтам, які назіраў за нашым бацькам пасля аперацыі. Сказаўшы нам усю праўду, ён супакоіў:

— Ніхто з нас не вечны. А бацька ваш гадоў пяць яшчэ пражыве. Прыкладна семдзесят будзе яму. Не так і мала...

Бацька пражыў восемдзесят тры з паловай гады. Яшчэ больш доўжыўся зямны шлях мамы — ажно 90 гадоў. А ёй жа таксама паставілі страшны дыягназ, праходзіла абпраменьванне. Ды лёс усё ж аказаўся для мамы на дзіва спагадлівы. Тым больш, калі прыняць пад увагу тое, што яна лячылася амаль адначасова з вядомым крытыкам і публіцыстам Верай Палтаран. Калі я заходзіў да мамы, то даведаўся, што верагодней за ўсё Вера Сямёнаўна ляжала ў той жа палаце, толькі некалькімі днямі раней. Палтаран памерла 28 сакавіка 1989 года, акурат у дзень свайго 70-годдзя.

Як пасля ўсяго не паверыць у тое, што «наверное, где-то там, в бесконеч­ности, есть свой список, и ежедневно некая рука с усталой небрежностью ставит крестик или галочку напротив какого-либо имени — и тот, кто носил это имя на грешной земле, покидает ее в срок намеченный». Таму і застаецца спадзявацца толькі на лепшае. Іначай навошта, дый дзеля чаго жыць.

На гэтым і хочацца закончыць і гэтую сваю споведзь.

Сумнаваты завяршальны акорд? Як сказаць.

Жыццё ж працягваецца.

Магчыма, і працяг гэтай кнігі з’явіцца.