Віктар Карамазаў: Прыліпала

Неўзаметку яны абодва нырнулі ў туман і замоўклі там, але праз кароткі час адтуль данёсся сухі, што дрэва аб дрэва удар, яшчэ ўдар... яшчэ... Нешта цвёрдае шоргнула, як палка аб палку, нешта жывое мыкнула, рыкнула, і зноў: чах, чах, чах...

— Чуеце? — шапянуў Сярожка.— Чуеце?..

Там біліся рагачы.

Спачатку да нас даносілася адно звонкае чахканне рагоў, затым туман асеў на траву, і мы ўбачылі над ім дзве рагатыя галавы, адну супраць другой. Алені дыхалі адзін аднаму ў самыя мысы, кожны чакаючы моманту, каб выгадна садануць рогам саперніка, і вось каторы з іх улучыў такі момант: сухі ляскат данёсся зноў. Біліся спакваля, як прымерваючыся ці шкадуючы сілы, і нарэшце ляскат заціх: адно напорлівае скрыгатанне і ціхае, быццам сушняк пад нагамі, пахрупванне. Рагач, якога мы першым агледзелі і пачулі гэтай раніцай, доўга і зацята наступаў на свайго праціўніка. Той спачатку ўсё не паддаваўся, адно галавой пакручваў, каб неяк вырваць рогі з палону. Ды сілы здалі: алень адарваўся пярэднімі нагамі ад зямлі, павіс у паветры і пачаў гнуцца ў дугу, затым злаўчыўся скокнуць убок, ірвануў голаў да самай зямлі, вызваліў усё ж рогі і, адбегшыся, стаў. Нейкі час, наліты ўжо не сілай, а злосцю, ён глядзеў на праціўніка і, напэўна, прызнаўшы сваё паражэнне, падаўся ў лес. А той вялікі рагач, горды перамогай, моўчкі, з высока ўзнятымі рагамі праводзіў яго да самага лесу, затым выцягнуў галаву наперад і на ўсю немалую сілу сваю абвясціў аб перамозе магутным, працяглым ровам. Можа, гэтак ён яшчэ раз выманьваў саперніка на бойку, ды пабіты ваяка недзе ў гушчары безгалоса залізваў раны.

Пачуўся дружны тупат лёгкіх на ногі самак. Яны беглі па сцежцы, якой сыходзіліся самцы, беглі ў той бок, адкуль на бойку прыйшоў пераможца.

Неўзабаве і мы, пакінуўшы ўгрэтыя сянныя пячоры, вярталіся дахаты. Сярожка першы ўкатваў ботамі цёмна-зялёную стужку на свежай, срабрыста-роснай атаве. Крыссё незашпіленага кажушка матлялася на ім з боку на бок, і гэтак жа, з боку на бок, у цяжкаватай хадзе ківалася яго бялесая галава.

— Сярожка!

— Што?

— Скажы ты мне, як гэта можна на слых пазнаць Ясіка? Колькі аленяў у пушчы?

— Ну, можа, дзве тысячы.

— Бачыш? А крычаць усе аднолькава.

— Усе аднолькава, а Ясік не так, як усе.

— Куды там, Ясік твой.

— Куды там, куды...— Сярожка спыніўся, загарадзіў мне дарогу, схапіўся ручкамі за борцікі свайго кажушка, танклявымі пальцамі ўпіўся ў аўчыну, і вочы яго пакутліва звузіліся, як тады раніцой, калі заспаны вышываўся з сена, а губы скрывіліся, як ад нечага кіслага.

— Ну, што ты, Сярожка, ужо і пакрыўдзіўся. Ды я...

— А ведаеце, што, калі Ясік малы быў, суседскі сабака Журка ніжнюю губу яму адхапіў. Дзірка зажыла, але засталася. Бывала, як мыкне, дык тут жа і свісне. Мыкне — і свісне. I вырас, дык свістаў. I цяпер...

Над галовамі глуха, што ў гніляк, тукнуў дзяцел, аж пасыпалася труха. Збоч сцежкі ў кустах страпянуліся, заверашчалі сініцы. Страпянуўся і сам Сярожка.

— Тут зімой усякіх птушак поўна. Бліжэй да вёскі злятаюцца. Адсюль жа вёска блізка. Ля чалавека ім лягчэй пракарміцца.

Ён шаснуў да ельніку, зазваніў там, кігікаючы на нешта жывое. Следам за ім я прадраўся праз калючы гушчар і над самай галавою заўважыў вавёрку. Трымаючы ў лапках шышку, яна церабіла яе вусатай зубастай мордачкай, лыпаючы ўніз, на нас, цёмнымі рухавымі вочкамі.

— Шусь-кігі, шусь-кігі,— пужаў яе, скачучы на адным месцы, Сярожка, але пушысты камячок з хітранькай мордачкай і не думаў скакаць ад нас.

— Ну, жыруй на здароўечка,— махнуў ён рукой, і мы выйшлі на сцежку.

Сяргей зноў сакатаў, быццам не было ў яго трывожнай ночы і беганіны па лесе. Мая цікавасць да ягоных расказаў не гасла і цяпер, і з'яўлялася адчуванне, быццам гэты дзіўны хлапчук навешвае на цябе не рыбацкі і не паляўнічы рыштунак, а нешта больш важкае, што так спатрэбіцца ў дарозе потым. I вабіў кожны лясны пянёк, на якім можна было б прысесці, у памяці рассарціраваць падаранае Сярожкам і пушчай за гэтую ноч, усяму даць сваё месца: Ясіку, жораву, капе духмянага сена, беламу месяцу... і крамяным Сярожкавым баравічкам.

Прыліпала... Гэта Валодзева слоўца нечакана ўспыхнула ў маёй памяці зусім іншым святлом, як учора за вячэраю. Можа, тым, што праменяць ракавіны малюскаў, якія недзе на далёкіх марскіх шыротах вось гэтак жа даверліва ліпнуць да чужых караблёў, а потым, ужо ля берага, сарваныя з карабельнай абшыўкі чарнаногімі, як Сяргей, хлапчукамі, грэюцца на чалавечых далонях, радуюць чалавечыя душы гулам далёкіх штормаў.