Варлен Бечык - Радкі і жыццё

цябе, мой мілы, цалаваць.

20.9.

Уражанні Масквы, Браціславы і Прагі (чэшска-славацкі семінар перакладчыкаў і выдаўцоў). Браціслаўская задуха. Але — цудоўная атмасфера таварыскасці, нацыянальнай прыгожай годнасці, культуры і парадку. Прывабныя людзі, нейкая згарманізаванасць усяго ладу зносін, паводзін, побытавай культуры.

Рудольф Хмель — славацкі крытык. Мэтаскіраваны і шматгранны клопат пра сваю літаратуру ў аспекце яе ўласных праблем і ў ракурсах міжнароднага прызнання, надзейнага, належнага і пэўнага месца ў свеце.

Цёплыя-цёплыя ночы, павольная дунайская плынь. На беразе — лаўкі, прывабныя парачкі.

У дакладах — шаблоннае мысленне, без непаўторнасці і руху. Агляднае слізганне — і не болей.

Юбілей славацкага народнага паўстання — яго водгукі водгулле ва ўсім. Часам недарэчныя (у вітрыне, дзе жаночыя калготы і дамская бялізна, лозунг: «Адстаім заваёвы сацыялізма!»).

Як разабрацца — фантастыка. Ходзіш, сядзіш, спіш у далёкім свеце, пра які чытаў і ведаў, але ніколі не думаў, што будзеш там.

Вечар у Цімбаху — у цудоўнай карчме (як назваць?). Столь і сцены — з лакіраванага круглага дрэва (цёмны лак), сцены — народная вышыўка і тканне, гліняны, прыгожа аздоблены народны посуд (усё прад вачыма), шкуры коз, аўчына і г. д.

Граё народны аркестрык — цымбалы, скрыпка, кантрабас (?) Усе спяваюць, заходзяць людзі, сядаюць на лаўкі (не за сталы), падпяваюць, выходзяць...

Семінар — гурток людзей, якія ведаюць адзін аднаго, сустракаюцца тут праз кожныя два гады, і іх веда­юць; гэта ўжо амаль кампанія — ёсць свае традыцыі, звычкі, усталяваная танальнасць адносін.

Засілле піва і кавы (здаецца, турэцкая). Вядома ж уне нам тут пачувацца лепш — у інтэргатэлі («Кіеў») ці ў Добжычы, дзе ўсё «велькапанскае», не на нашых пабытовых узроўнях.

Горы і пагоркі, утульныя каімяніцы пад чарапіцаю, палісаднікі з ружамі, кукурузныя палі, плантацыі хме­лю, маленькі сланечнік.

Чэшская чыннасць, як добжыцкія герцагскія выгоды,

Леа Метсаар, эстонскі празаік і перакладчык, прыехаў атрымліваць прэмію Недвала. Выступаў па-чэшску («я па-руску гавару дрэнна» — гэта выклікала вясёлы смех, асабліва ў заходніх немцаў).

Манера эстонцаў трымацца сціпла і стрымана, іх прывабная мяккая гаворка.

Ян Козак. «Адам и Ева».

«Я буду твоей, .ты будешь владеть моим телом, пока владеешь душой». «В такие минуты я люблю в ней, об­нимаю в ней саму жизнь. Землю, пламя, солнце, звезды и росу, поле и наш сад — все, что есть красота и полно­та жизни».

Быццам не гаворыш, а спавядаешся. Стан зачараванасці, які ўзнікае ўсё-такі, калі ты зусім адзін, калі ты адчуваеш прыроду і агорнуты ёю, калі ты плывеш у вадзе і ў паветры — і дыхаеш усім, што шэпча, звініць, дыхае, спіць.

Иван Скала. «Не хочу» («Панорама чеш. л-ры» 1983 — 6, с. 3.):

Зачем поток прекрасных слов,

Стихоплетений благовонье?

Прикройте мир от катастроф

Стихотвореньем, как ладонью.

Тым часам мінскія трывогі. Гіне кніга пра Панчанку. Не паспяваю. Неадкладна трэба здаць «Песні змагання» — не паспяваю. Важна зрабіць буклет «Радзіме — радок і жыццё» .— не браўся. Наспявае артыкул у «Дружбе народов» пра Танка — ці змагу?

Заўсёднае адчуванне, калі нейдзе выйдзеш на людзі, — як многа праспаў і як мала зрабіў. Галоўнае — можна было ж зрабіць.

Не чытаць па-чэшску, славацку — абраза ўласнай годнасці.

Словы прарока чэшскага народа — чэха: каб чэшская зямля квітнела дарункамі прыроды.

Думка пра тое, што невядомае, нечаканае, таямнічае, загадкавае павінна быць у мастацтве.

Але не выдумкаю, а — рэальнасцю, якая вакол нас, пры нас, з намі. Некалькі звычайных фота: пустая лаўка, апалы ліст, контуры дрэў. Як зрабіць здымак. У ім могуць быць і смутак, і тайна, і надзея, і жыццёвая радасць.

24. 9.

У «КП» цытуюцца радкі з выдадзенай у Мурманску касеты «Хибины»:

Здравствуй, брат мой во хмелю,

Без действительных и мнимых!

Я за то тебя люблю,

Что не муж и не любимый...

(Р. Маркова)

Брыда.

Инна Кашежева. «Не уходите в сытость, люди...» («Октябрь», 1984, № 4, с. 61):

Не будет музыки без лютни,

Без боли в сердце мертв поэт.

Не уходите в сытость, люди,

Назад пути оттуда нет.

«Мир стареет с нами, но быстрее нас... И никуда не деться от преждевременных потерь, кому-то на роду написано уйти до срока».

Гёте считал смерть самым красивым символом из придуманных людьми.

У «Роздуме ля параднай брамы» Ведзьмака Лысагорскага:

О, колькі лезла іх, бывала,

У наш мастацкі агарод!