Яраслаў Гашак - Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка ў сусьветную вайну

— Я… — пачаў быў Мікулашэк.

— С… ты, — зьняважліва перапыніў яго Швэйк. — Сядзь на парозе і чакай, пакуль прыдзе твой майор Вэнцэль.

— Ну, дзякуй богу, што вы нарэшце вярнуліся, — сустрэў Швэйка паручнік Лукаш. — Мне трэба з вамі пагаварыць. Ды ня выцягвайцеся так па-дурнецку ва-фронт. Сядайце, Швэйк, і кіньце ваша «слухаю». Маўчэце і слухайце ўважліва. Ведаеце, дзе ў Кіраль-Хідзе знаходзіцца Шопроньская вуліца. Ды кіньце вы ваша: «асьмелюся далажыць, ня ведаю, пан паручнік». Ня ведаеце, дык скажэце «ня ведаю» і досыць. Запішэце сабе на паперку: Шопроньская вуліца № 16. У тым жа доме ўнізе крама з жалезам. Ведаеце, што такое крама з жалезам? К чортавай матары, не кажэце «асьмелюся далажыць!» Скажэце «ведаю» ці «ня ведаю». Дык вось, ведаеце, што такое крама з жалезам? Ведаеце — вельмі добра. Гэта крама належыць аднаму вэнгру па прозьвішчы Каконь. Ведаеце, што такое вэнгар?.. А чор-рт! Ведаеце ці ня ведаеце?! Ведаеце — вельмі добра. Над крамаю знаходзіцца кватэра і ён там жыве, чулі? Ня чулі, трасца вам у бок, дык я вам кажу, што ён там жыве! Зразумелі? Зразумелі, вельмі добра. А калі-б не зразумелі, я пасадзіў-бы вас на гаўптвахту. Запісалі, што прозьвішча гэтага суб‘екта Каконь? Добра. Дык вось, заўтра рана, гадзіне так а дзесятай вы ідзеце ў горад, знайдзеце гэты дом, узыдзеце на другі паверх і перадайце пані Каконь вось гэты ліст.

Паручнік Лукаш разгарнуў папернік і падаў, пазяхаючы, Швэйку белы запячатаваны канвэрт, на якім ня было ніякага адрасу.

— Рэч надзвычайна важная, Швэйк, — навучаў яго паручнік. — Асьцярожнасьць ніколі ня шкодзіць, а таму, як бачыце, на канвэрце нічога не напісана. Цалкам спадзяюся на вас і ўпэўнен, што вы даставіце ліст у поўным парадку. Ды запішэце сабе яшчэ, што гэту паню завуць Этэлька. Запішэце: пані Этэлька Каконь. Майце на ўвазе, што ліст гэты вы павінны перадаць ёй сакрэтна і чаго-б гэта ш каштавала. Пачакайце адказу. Там у лісьце напісана, што вы пачакаеце адказу. Што вы хацелі сказаць?

— А калі мне адказу не дадуць, пан паручнік, што тады рабіць?

— Скажэце, што абавязкова павінны атрымаць адказ, — сказаў паручнік, зноў пазяхнуўшы на ўвесь рот. — Ну, я пайду спаць, сягодня я моцна ўтаміўся. Колькі было выпіта! Пасьля так праведзенага вечара і ночы кожны ўтоміцца.

Паручнік Лукаш спачатку ня меў намеру дзе-небудзь затрымлівацца. Пад вечар ён пашоў з лягеру ў горад, думаючы пайсьці ў вэнгерскі тэатр у Кіраль-Хідзе, дзе давалі нейкую вэнгерскую опэрэтку. Першыя ролі там гралі тоўстыя артысткі-яўрэйкі, якія мелі тую вялізарную вартасьць, што ў час танцу яны падкідалі ногі вышэй галавы і не насілі ні трыко, ні панталон, а для большай прынады паноў афіцэраў выгольвалі сабе валасы на целе, як татаркі. Галёрка гэтага відовішча, натуральна, была пазбаўлена, але тым большае задаваленьне мелі артылярыйскія афіцэры, якія сядзелі ў партэры, і якія, каб не прапусьціць ніводнай дробязі з прыгажосьці, што была перад імі, бралі з сабою ў тэатр палявыя біноклі.

Паручніка Лукаша, аднак, гэта надзвычайна цікавае відовішча не захапляла, бо ўзяты ім дачасу ў білетэра бінокль ня быў ахромотычным, і замест кумпякоў ён бачыў толькі нейкія рухомыя фіялковыя плямы.

У часе антракту, пасьля першай дзеі, ён угледзеўся на адну паню, якая ішла з панам сярэдніх гадоў, якога яна цягнула да гардэробу, з запалам намагаючыся на тым, каб зараз-жа ісьці дадому, бо яна на такія рэчы больш глядзець ня будзе. Яна гаварыла моцна па-нямецку, а яе спадарожнік адказваў па-вэнгерску:

— Так, мой анёлак, хадзем, ты праўду кажаш. Гэта сапраўды неапэтытнае відовішча.

— Гэта агідна! — абуралася пані, у той час, як яе кавалер падаваў ёй манто.

Яе вочы блішчэлі ад абурзньня на такую распусту, вялікія цёмныя вочы, якія так падыходзілі да яе спрытнага стану. Яна глянула на паручніка Лукаша і яшчэ раз цьвёрда сказала:

— Агідна, проста агідна!

Гэты момант зьявіўся завязкаю кароткага роману. Ад гардэробшчыцы паручнік Лукаш даведаўся, што гэта муж і жонка Каконь і што ў яго на Шопроньскай вуліцы, № 16, крама з жалезам.

— А жыве ён з паняй Этэлькай на другім паверсе, — паведаміла гардэробшчыца з ахвотаю старой пляткарткі і зводніцы. — Яна немка з гораду Шопроні, а ён мадзьяр. Тут усе перамяшаліся.

Паручнік Лукаш узяў з гардэробу накідку і пашоў у рэсторан «Эрцгерцог Альбэрт», дзе сустрэўся з некалькімі афіцэрамі 91-га палка. Ён гаварыў мала, але затое шмат піў, моўчкі думаючы, што такое яму напісаць гэтай строгай, прыстойнай і прыгожай пані, да якой цягнула куды больш, як да ўсіх гэтых малпаў на сцэне, як называлі опэрэтачных артыстак іншыя афіцэры.