Яраслаў Гашак - Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка ў сусьветную вайну

У адным з афіцэрскіх баракаў у лягеры Швэйк чакаў свайго паручніка Лукаша, які пашоў вечарам у тэатр і да гэтага часу яшчэ не вярнуўся. Швэйк сядзеў на пасланай пасьцелі паручніка, а насупраць, на стале, сядзеў дзяншчык майора Вэнцэля.

Майор Вэнцэль вярнуўся з фронту назад у полк, пасьля таго, як у Сэрбіі, на Дрыне, бліскуча даЕёў сваю няздольнасьць. Хадзілі чуткі, што ён загадаў разабраць і зьнішчыць понтонны мост раней, чым палавіна яго батальёну перабралася на другі бок ракі. Цяпер ён быў назначан начальнікам вайсковага стрэльбішча ў Кіраль-Хідзе і апрача таго выконваў нейкія функцыі ў гаспадарцы вайсковага. лягеру. Сярод афіцэраў пагаворвалі, што цяпер майор Вэнцэль паправіць свае справы. Уваход у пакоі Лукаша і Вэнцэля быў з адных усходаў.

Дзяншчык майора Вэнцэля, Мікулашэк, нехлямяжы, зрыты воспаю хлапец, калыхаў нагамі і лаяўся:

— Што гэта можа азначаць, што стары чорт усё яшчэ ня ідзе. Цікава было-б ведаць, дзе гэта старызна цэлую ноч цягаецца. Мог-бы прынамсі пакінуць мне ключ ад кватэры. Я разлёгся-б на пасьцелі і бутэлечку адаткнуў-бы. У нас там віна чорт што.

— Ён, кажуць, крадзе, — сказаў Швэйк, насьмелую курачы папяросу свайго паручніка, бо той забараніў яму курыць у пакоі люльку. Ты-ж павінен ведаць, адкуль у яго віно…

— Куды загадае, туды і хаджу, — тонкім галаском сказаў Мікулашэк. — Напіша патрабаваньне на віно для шпіталю, а я атрымаю і дадому прынясу.

— А калі-б ён табе загадаў украсьці палкавыя грошы, ты-б таксама зрабіў? Тут то ты сьмелы, а перад ім дрыжыш, як асінавы ліст.

Мікулашэк заморгаў сваімі маленькімі вочкамі:

— Гэта-б мы яшчэ падумалі.

— Няма чаго тут думаць, сапляк ты гэтакі! — крыкнуў на яго Швэйк, але тут-жа асекся.

Адчыніліся дзьверы, і ўвайшоў паручнік Лукаш. У паручніка быў трохі ўзьняты настрой, што ня цяжка было заўважыць па яго надзетай задам наперад шапцы.

Мікулашэк так перапужаўся, што забыўся саскочыць з стала, і, седзячы, аддаваў чэсьць, забыўшыся пры гэтым, што ён быў бяз шапкі.

— Маю гонар далажыць, што ў даручаным мне памяшканьні ўсё ў поўным парадку, — адрапартаваў Швэйк, выцягнуўшыся ва фронт па ўсіх правілах, але з папяроскай у зубах. Паручнік Лукаш не зьвярнуў на Швэйка ніякай увагі і накіраваўся проста да Мікулашэка, які з вытрашчанымі вачыма сачыў за кожным рухам паручніка і па-ранейшаму аддаваў чэсьць, седзячы на стале.

— Паручнік Лукаш, — адрэкомэндаваўся паручнік, падыходзячы да Мікулашэка ня зусім цьвёрдым крокам. — А ваша як прозьвішча?

Мікулашэк анямеў. Лукаш падсунуў сабе крэсла, сеў проці Мікулашэка і, гледзячы на яго зьнізу ўгору, сказаў:

— Швэйк, дастаньце мне з куфэрка рэвольвэр.

Пакуль Швэйк корпаўся ў куфэрку, Мікулашэк не сказаў ні слова і толькі з жахам утаропіўся на паручніка. Каб ён мог заўважыць, што сядзіць на стале, то яму прышлося-б зьбянтэжыцца яшчэ больш, бо яго ногі датыкаліся да кален паручніка, які сядзеў насупраць.

— Як завуць, я ў вас пытаюся?! — крычаў паручнік зьнізу ўгору на Мікулашэка.

Але той маўчаў. Як ён растлумачыў потым, ён зусім аслупянеў, калі ў пакой увайшоў паручнік. Ён хацеў саскочыць за стала, але ня мог, хацеў адказаць — і ня мог, хацеў перастаць аддаваць чэсьць, але таксама ня мог гэтага зрабіць.

— Асьмелюся далажыць, пан паручнік, — пачуўся голас Швэйка. — Рэвольвэр не набіты.

— Дык набеце яго.

— Асьмелюся далажыць, пан паручнік, патронаў няма, і яго цяжкавата будзе зьбіць з стала. З вашага дазволу пан паручнік, гэта Мікулашэк — дзяншчык пана майора Вэнцэля. Яму заўсёды, як толькі ўбачыць каго-небудзь з паноў афіцэраў, мову займае. Ён наогул саромяецца гаварыць. Зусімзастрашанае дзіця, так сказаць. Адным словам, — сапляк. Пан майор Вэнцэль застаўляе яго стаяць на ўсходах, а сам ідзе ў горад. Вось ён і цягаецца, як жабрак, па ўсіх дзяншчыкох. Галоўнае, каб было чаго пужацца, а то-ж нічога такога не зрабіў.

Швэйк плюнуў; у яго словах чутна была надзвычайная зьнявага да баязьлівага дзяншчыка майора Вэнцэля і да яго няўмельства трымацца па-вайсковаму.

— З вашага дазволу, — казаў далей Швэйк, — я яго нюхну.

Швэйк сьцягнуў з стала Мікулашэка, які яшчэ не перастаў лупіць вочы на паручніка, паставіў яго на падлогу і абнюхаў яго штаны.

— Пакуль што яшчэ няма, — далажыў ён, — але пачынаецца ўжо. Загадаеце яго выкінуць?

— Выкіньце яго, Швэйк.

Швэйк вывеў Мікулашэка, які ўвесь дрыжаў, на ўсходы, зачыніў за сабою дзьверы і сказаў яму:

— Вось, бачыш, дурніца, я цябе выратаваў ад сьмерці. Калі вернецца пан майор Вэнцэль, глядзі, прынясі мне за гэта паціху бутэлечку віна. Бяз жартаў. Я-ж табе жыцьцё выратаваў. Калі мой паручнік набярэцца, з ім жарты дрэнныя. У такіх выпадках адзін толькі я магу з ім арудаваць і ніхто іншы.