Ніл Гілевіч - Сказ пра Лысую гару

I ў Няхая на Няхаёуцы
3 гаспадаровых рук штодзень
Сцяг паэтычны бралі хлопцы
I спалі ўпокат абы-дзе...

Таму Валоўшчынская крама
Амаль заўжды была пустой:
Пітва ніякага ні грама —
Хоць трупам ляж, хоць слупам стой!

Дык у сяле не без прычыны
Бурчалі злосна мужыкі:
"Ці не адпэндзіць нам, мужчыны,
Адсюль піцьменнікаў такіх?"

Ды і валоўшчынскія цёткі
Клялі іх, зведаўшы бяду:
"Не напаіць з балотца цёлкі —
Пісакі выбралі ваду!.."

Жыццё ж і дачніц турбавала.
Бывае, рана-ранічкой
Імчыць кабета з самазвала,
Уся — парыў і неспакой.

Суседка з хаты ёй насустрач —
Яшчэ спрасонку ў негліжэ:
— Чаго ты прэшся гэтак шустра?
Які кадук цябе глыжэ?

— Хачу зваліцца неўспадзеўку:
Адзін начуе мой стары,
Дык мо прыцёг якую дзеўку,
Каб іх цягалі дактары!

— Ну, калі мой прыпрэ дурніцу
На гэту Лысую гару —
Я падпалю на ёй спадніцу
I як жабоцьку раздзяру!..

Былі й паслугі для пісакаў,
Тут Янка Кучар — казначэй —
Збіраў узносы і не плакаў:
Усе на месцы, дык лягчэй.

I доктар Нэйфах, хоць і рэдка,
На соткі ўласныя імчаў,
Дзе толькі ўслон быў — раскірэка,
Як той у клініцы тапчан.

Ён у пісак пытаў з дакорам:
— Часнок і хрэн на градах ёсць,
А дзе жэнь-шэнь? Дзе гэны корань,
Што вам прадоўжыць маладосць?

Ён клаў масцітых уздоўж лаўкі,
А немасцітых — на зямлі,
I сам насіў з балотца п'яўкі,
Каб кроў нядобрую пілі...

Турбот хапала лысагорцам!
Ішлі ў гарод і ў дзве рукі —
У пальцах — з гонарам і форсам —
Пераціралі камякі.

О, калі б так пераціралі
Свае радкі, свой кожны сказ —
Якія б плёны вырасталі
На творчым зябліве у нас!

А то прывыклі, марнатраўцы,
Паперу крэмзаць, абы з рук.
Не ганарару б ім, а трасцы
За той "цяп-ляп", што пруць у друк!

Але нашто ім дбаць пра творы?
Сядзі ды моркаўку грызі.
Гуркі, трускалкі, памідоры —
Хоць ты на выстаўку вязі!

3ірнеш — дык здзівішся: дарэмна
Такім ударнікам палёў
Дасюль не выдалі ні прэмій,
Ні лаўрэацкіх медалёў.

Дарэчы, з прэміямі — туга.
Дайсці няпроста да вянца:
Па зачарованаму кругу
Яны ўсё ходзяць без канца.

Пакуль разы са два, не меней,
Яны абыдуць гэты круг,
Дык будзь ты, браце, тройчы геній —
Не дачакаўшы, спусціш дух!

Пытанне гэтае — не жарты.
Вазміце рэч, што пад рукой:
Вось гэты твор — што, ён не варты
Саліднай прэміі якой?

Ён можа больш сказаць народу,
Чым іншы збор у шмат тамоў.
Ды не хачу я ўзнагароду!
Мне б хоць жывым прыйсці дамоў!..

Хацеў, гавораць, паміж іншым,
Пытанне высветліць Няхай,
Чаму напхалі ў гурт чужынцаў
I хто зрабіў гэты пхай-пхай.

Магчыма, быў зямлёю гандаль
За кошт абдураных пісак?
Бо ці ж дакажаш розным гадам,
Што грэх за соткі браць ясак?

Былы рэдактар "ЛіМа" Горцаў
(Яму ўсё рэзаць тэкст карціць),
Як згледзеў зброд між лысагорцаў —
Рэзюмаваў: "Подсократить!"

Але падняўся новы вэрхал:
Усіх зваліла навіна,
Што нібы ёсць папера зверху —
I дачам з соткамі — хана!

Забедавалі небаракі:
— А мо хто выдумаў на злосць?
— А хто сказаў? — Ды сам Бураўкін!
— Ну, гэны знае ўсё як ёсць!..

Адных адкрыта выклікалі
I прапаноўвалі аддаць,
Другім празрыста намякалі,
Каб адмаўляліся ад дач.

Ды зблытаць базіс з надбудовай
Ніхто з дасведчаных не мог.
Куды прасцей ад роднай мовы
Было б адмовіцца, дальбог!

Ужо ж не раз раўло мяшчанства:
"Пара камісію ствараць
Па ліквідацыі няшчаснай,
Што ўсё не хоча паміраць!"

Яны даўно былі гатовы
Ажыццявіць "святы" парыў —
Ліквідаваць дарэшты мову,
Якой Купала гаварыў.

Але назло іх крыку: "Знішчыць!"
3 глыбінь народнага жыцця
Увысь ірвалася Янішчыц —
Палесся мілае дзіця.

МУЖЧЫНСКІ СТРАХ

Аднойчы ўвечары пісакі
Сядзелі гуртам ля цяпла.
(Чытач чакае рыфмы: фракі?
Вазьмі ж! Трымай, каб не ўцякла!)

Па абурэнню завугольным -
Усе змаганцы-левакі,
Яны і тут бруском крамольным
Вастрылі смела языкі.