Ніл Гілевіч - Сказ пра Лысую гару

Таму і кожны лысагорац
Пачаў мазгамі варушыць,
Каб як аполкаў дзе агораць,
Зляпіць хаціну і зажыць.

I неўзабаве стала ясна,
Што ўсе цюхцяі-цельпукі,
Калі датычыць справы ўласнай —
Ого, якія спрытнякі!

Здзівіла ўсіх актыўнасць Цвіркі:
Займеўшы ўласны чарназём,
Адолеў лёгка закавыркі
I самы першы згрукаў дом.

За ім услед маўчун Арочка
Падважваў плашкі пакрысе.
О, як ён важна, без сарочкі,
Выглёндаў з кульбай на страсе!

Няхай з Кірэенкам глядзелі
На гэтых выскачак маўчком,
I ў Няхая душонка ў целе
Аж закруцілася ваўчком.

I ён, як зух-ініцыятар
Ва ўсякай "творчай" барацьбе,
Зусім аднолькавыя хаты
Дастаў суседу і сабе.

Але сусед падумаў сціпла:
"Зраўняцца хатай — проста жах!"
I набакір, у стылі "сцірта",
Ён заламаў фацэтна дах.

Тым часам Хомчанка змікіціў,
Што маху даў, не ўзяўшы град.
Адзеў свой пракурорскі кіцель —
I зразу ўсё пайшло на лад.

Ён прыхапіў дзялянку хмызу
(Някепска знаць законаў дух!)
I дом — з падмурка да карнізу —
Урваў па часці бытпаслуг.

Здаўна не любячы дарэмшчын,
Рукамі ўласнымі, як маг,
Стары сталяр-чырвонадрэўшчык,
Адляскаў Звонак звонкі гмах.

Александровіч дом, як пуню,
Зрабіў з паветкай заадно,
А каб выходзіў дым — прасунуў
Трубу, як гаўбіцу, ў акно.

I Бугаёў, хоць быў вядомы
Як апантаны кнігаед,
Аднак не меншую стадолу
На ўскрайку выстукаў услед.

А Куляшоў, мудрэц-прафесар,
Каб сотку лішнюю займець,
Прыгарадзіў кавалак лесу
I ў ім паставіў дом і клець.

Ды ўсе прафесары й дацэнты
Перад Навуменкам адным
Былі, як дробязныя цэнты
Перад далярам залатым.

Другі маштаб — другая марка:
Калі яму стаўлялі дом —
Тры дні вішчэла цыркулярка,
Чатыры дні звінела чарка,
I цэлых пяць сквірчэла скварка,
I кожны дзень вялася сварка —
Былі Гамора і Садом!

Астрэйка, той, што ў сотнях песняў
Уславіў некалі будан,
За кожнай кроквай клікаў цесляў:
— Ну, злазьце, хлопцы, кроплю дам!

Стары празаік Аляксееў —
Ён генерал сапраўдны быў:
Не ставіў хаты, град не сеяў —
Склеп-бомбасховішча зрабіў.

Святоша-праведнік Аўрамчык
Якіхсьці хлопцаў прывалок —
Яны не дом яму, а храмчык
За тыдзень склалі да аблок.

Будаўнікоў тых незнаёмых —
Без намаганняў і турбот —
Ён адкрываў пасля імёны
У "Маладосці" цэлы год.

Калі свой церам Жычка ставіў,
Дык, як нявольнікі-рабы,
Цягалі дошкі Чэрня й Ставер,
У крук згінаючы гарбы.

А Семяжон, прыдбаўшы ўчастак,
Апошні ўзяўся будаваць:
"Мая ж такая доля-шчасце:
Я ж і жаніўся ў сорак пяць..."

Ва ўсіх дамы, ва ўсіх палеткі,
I толькі ў беднай Палтаран
Стаяў хляўчук, сядзелі кветкі,
Ляжаў нявораны дзірван.

ТАК I ЗАЖЫЛІ

I вось — пасёлак як пасёлак:
Гароды, вуліцы, дамы,
Сям-там драты у восем столак...
А як жа пішуцца тамы?

Пакуль змагу падкаравуліць,
Ці творыць хто, скажу вам так:
Я і па першых назвах вуліц
Адчуў фантазію пісак.

Гучалі назвы вельмі ёмка:
Астрэйкаў пляц, Ласіны рог,
Завулак Цвіркі, Няхаёўка
I Пракурорскі хутарок!

Але засведчу тут сумленна,
Што хоць ад цэнтра і ўбаку —
Было найболей ажыўлення
У Калачынскім тупіку.

Жыццё ішло сваім парадкам:
Хто на калёсцах пёр ваду,
Хто з жонкай корпаўся на градках —
Палоў драсён і лебяду.

Хто паліваў растворам дрэўцы,
Хто падстрыгаў-раўняў кусты,
А хто на сонцы лежма грэўся,
Жывот падціснуўшы пусты.

Пра славу марыў і пра дзевак
3 пакутнай думай на ілбе, —
Пакуль са станцыі вандзэлак
Прыцягне жонка на сабе.

О, тыя з горада візіты!
Як іх чакалі мужыкі!
А як прасілі: "Прывязі ты
Хоць недапітачак які!.."

Сябры прывозілі звычайна
Напханы пляшкамі бавул,
I жонкі ў роспачы-адчаі
Крычалі "Гвалт!" і "Каравул!"

У гмаху Звонака піялы
Звінелі так, што чулі ўсе:
Не чай зялёны аксакалы
Смакталі ўслодыч пакрысе!

I ў будане лясным Астрэйкі
Не моўкла позна гамана.
На закусь там, як сімвал нейкі,
Была цыбуліна адна!