Ніл Гілевіч - Сказ пра Лысую гару

Ніякай цешчы немагчыма
У гэткім выпадку стрываць.
- А твой здыхляк хіба мужчына?
Праз храпы лёгкія відаць!

Узвыла матля: - Ах, пачвара! -
І кіпцюрастай пяцярнёй
Так распісалася на твары,
Як бы прайшлася бараной.

- Вось так ляпей, старая торба!
І я - пісьменніца цяпер.
А каб прызналі мой аўтограф -
Бяжы да доктара - завер!..

Старая ўзлезла на падножку
І, каб свой гонар апраўдаць,
Як Галілей, гукнула зноўку:
- А ўсё-ткі лёгкія відаць!..

Без сведак быў ужо закончан
Іх дыялог вясновым днём:
Трасло з сярэдзіны вагончык
Так, што хадзіў ён ханянём...

Ах, май, чытач, спагаду ў сэрцы
І вельмі строга не судзі,
Калі суседка ды суседцы
Зняла заўчасна бігудзі.

Бо хоць вось так жывуць парнасцы
І ўжо клянуць патроху лёс,
Аднак жа гэтай самай трасцы
Другому хочацца да слёз.

Нашто ўжо вунь Калеснік Янка -
І той да ісціны дапёр:
Калі ў нутро ўлятала шклянка -
Па градах плакаў, як бабёр.

Дзівак! Яму з ягоным ростам
Ляпей бяды не набываць:
Ён не падумаў, як няпроста
Гарод уласны вартаваць.

Каб ад таго, што добра ўродзіць,
Зладзюгаў розных адвучыць -
Там ледзь не ў кожнага ў гародзе
Страшыдла-пудзіла тырчыць.

Па гэтых пудзілах, дарэчы,
Зусім не цяжка распазнаць,
Хто, дзе, калі і што на плечы
Любіў ці мусіў апранаць.

І хто апратку чым забрудзіў,
І нават чым пасля змываў,
Хто сам калісьці добра пудзіў
«Злачынцам» спуску не даваў...

Канешне, мала знойдзеш грозных
Цяпер на пудзілах адзнак.
Часцей за ўсё - у латках розных
Лірычна скроены пінжак.

Калі б па пудзілах сказалі
Характар творчасці адчуць -
Амаль усе ўвесь век пісалі
Рамансы, сумныя чуць-чуць.

І ўсё ж хоць пудзілы на градах
Не вельмі страшныя былі,
А рыфмахвата-тэмакрада
Злавіць аднойчы памаглі.

Ён позна вечарам п'яненькі
Пасёлкам сунуўся сваім
І раптам бачыць: волат нейкі
Стаіць у цемры перад ім.

Хоць быў і п'яны лысагорац,
Але ад страху скамянеў.
- Гэй, ты чаго? - падаў ён голас, -
- За што ты хочаш біць мяне?

Між тэмакрадаў я не горшы,
Я злодзей рангу вераб'я:
Калі мне вельмі трэба грошы,
Я не клюю буйней рубля.

Ты б паглядзеў, якія страты
Дзяржаве чыняць «каршуны»:
У дактары і ў кандыдаты
Пралазяць з крадзеным яны!

А што я рыфму спёр ва Уладзькі,
Дык ён і сам іх недзе ўкраў!
Адзін жабрак павесіў лапці
Сушыць на плот - другі забраў...

Ну, што ж, відаць, пра гэта ўбоства
Пара аформіць рэзюме:
Страшней няма самазабойства,
Чым вось такое - на дзярме.

Калі, таварыш Грыша-Міша,
Мяне ты ў госці пазавеш -
Я не спытаю: што ты пішаш?
Я запытаю: чым жывеш?

Ты зубы мне не загаворыш.
Ёсць дыялектыкі закон:
Дзярмом жывеш - дзярмо і творыш.
(А натварыў - дык выкінь вон!)

Бяда не ў тым, што ты не промах
Напхацца бручкай неўпамер,
А ў тым, што ў Музы у вантробах
Завёўся страшны салітэр.

Памрэ - і пудзілам у трантах
Паставяць дзеці на граду.
Уся бяда у тым, што сам ты
Не лічыш гэта за бяду.

ВЯЛІКІ РУХ

Так, толькі ён - Алесь Яскевіч,
Спасцігшы эры нашай дух,
Сумеў дадумацца і скеміць,
Як разгарнуць вялікі рух.

Хадзіў ён неяк на дасвецці
Сярод сядзіб сяброў сваіх
І хоць упоцемку - прыкмеціў:
Як добра хрэн расце ва ўсіх!

І праняла яго здагадка:
А што, каб творчасці ўзамен,
З усёй энергіяй на градках
Мы пачалі разводзіць хрэн?

Былі б на выручку надзеі:
Той хрэн вазілі б прадаваць,
Хто піша ў нас не для ідэі,
А каб капейчыну ўварваць.

Каб рух такі мы разгарнулі
І ўсе адчулі ў хрэне смак -
Мы б гэтым самым адвярнулі
Ад пісаніны шмат пісак!..

Сваю ідэю ён назаўтра
У штаб пісьменнікаў занёс.
Там ухапіліся з азартам -
Адзінадушна і ўсур'ёз.

- Склікайце пленум, - буркнуў лідэр,
Хай гуртам вырашыць актыў...
Мужык учэпісты Дайліда
«Мыслю» падаў у калектыў:

- Каб зацікавіць лепей хрэнам
І новай справе даць размах -
Я раю вам правесці пленум
У лысагорцаў у гасцях.