Ніл Гілевіч - Талісман

Слухаеш некаторых таварышаў дэпутатаў — і адно дзівішся: ніякага пачуцця адказнасці за лёс народа і краіны, ніякагаразумення, штомы стаім перадрэальнайнебяспекай поўнага хаосу і грамадзянскай вайны! Нейкая апантаная зацятасць і хітраванне! Усім, хто не сляпы, даўно бачна: замах на аўтарытэт сумленных дэпутатаў, дзяржаўных і грамадскіх дзеячаў Беларусі робіцца толькі таму, што яны мужна бароняць суверэнітэт і незалежнасць сваёй Бацькаўшчыны, што яны не хочуць, каб Беларусь зноў апынулася ў становішчы "северо-западного края", хочуць, каб наш народ быў сам сабе гаспадаром на сваёй зямлі, сам наладжваў сваё жыццё так, каб яму было добра. Усаромцеся ж, таварышы і не таварышы, гэтай сваёй свядомай ці несвядомай барацьбы супроць дзяржаўнага суверэнітэту Беларусі — і тады ў зале Вярхоўнага Савета трохі-патрохі ўсталюецца згода. У зале — і па ўсёй рэспубліцы. Іншых шляхоў да нацыянальнай кансалідацыі, да палітычнай і эканамічнай стабільнасці няма. Усаромцеся, суніміцеся і не звяртайце ўвагі на тую нягодную дырыжорскую палачку, якая кожны раз відаць.

А для таго, каб выкрыць і выкараніць карупцыю, "прыхватызацыю", мафіёзныя і спекулянцкія ўтварэнні, у дзяржаве ёсць МУС, КДБ, Пракуратура, Кантрольная палата. Мала? Ці яны ўсе, гледзячы на Урад і Вярхоўны Савет, апусцілі рукі? Калі так, — дык тады пачнем з сябе, шаноўныя, з сябе! Ну хоць бы з абнародавання дэкларацый, за што, за дзе ўзятыя сродкі ўзводзім — ва ўдарным тэмпе! навыперадкі! — у сапраўдным сацыялістычным спаборніцтве! — трох- і чатырохпавярховыя мармурова-белакаменныя палацы?..

Р.S. Для тых, хто паспеў тут жа самаўпэўнена адрэагаваць: ''Ну ясно! Это же из оппознции БНФ!'' — даю кароценькую даведку: ні ў якую партыю, ці блок, ці рух не ўваходжу; у апазіцыі ж усё жыццё — да "ворагаў беларушчыны" (Купала), якога б палітычнага колеру яны ні былі.

Слова пра Аркадзя Куляшова на ўрачыстым вечары ў Мінску 15 лютага 1994 г.

Вельмі шаноўная грамада, сябры беларускай паэзіі!

Мы сабраліся сёння ў гэтай утульнай і, дадам, гістарычнай зале Нацыянальнага тэатра, каб ушанаваць 80-я ўгодкі з дня нараджэння аднаго з самых выдатных песняроў беларускай зямлі Аркадзя Аляксандравіча Куляшова. Час, на які прыпала гэта дата, вядома ж, зусім не спрыяе таму, каб гаварыць пра паэтаў і паэзію. Але, можа, якраз у гэтым і ёсць сведчанне трываласці нашага духу, нашай веры ў сябе і свой лёс, што насуперак усяму мы пасвячаем сённяшні вечар паэту і яго творчасці. Значыць, нам гэта трэба, значыць, мы адчуваем і разумеем, чым нельга — як бы ні было цяжка — паступацца, чаго нельга ў сабе, у сваім жыцці траціць.

Гаварыць пра такога паэта як Аркадзь Куляшоў — няпроста і нялёгка. Нялёгка наогул, таму што незвычайна багаты і значны плён здзейсненага ім, а тым больш нялёгка сёння — калі мы зноў апынуліся ў рэвалюцыйным разломе эпохі, калі ад кожнага з нас вымагаецца амаль немагчымае: нанова перадумаць і пераасэнсаваць увесь пройдзены табою шлях, а для старэйшых — усё пражытае жыццё.

Я хацеў бы пачаць з таго, што ёсць відавочным: Аркадзь Куляшоў, бясспрэчна, — вялікі нацыянальны паэт, волат нашага мастацкага слова. I як волат — ён прарабіў у слове, у літаратуры, тытанічную работу. Па-першае, уражвае сама па сабе колькасць: сотні лірычных і ліра-эпічных вершаў самага разнастайнага жанравага аблічча, дзесяткі паэтычных легенд-балад, і амаль два дзесяткі паэм, ні адна з якіх ні жанрава, ні тэматычна не паўтарае другую, а ўсе разам узятыя ствараюць шырачэзнае мастацкае палатно цэлай гістарычнай эпохі — з акцэнтамі на яе асабліва важных, я сказаў бы, лёсавызначальных момантах. А яшчэ — цэлая бібліятэчка яго дасканалых перакладаў сусветнай паэзіі на беларускую мову. I аднак жа не колькасць, зразумела, галоўнае. Імя Куляшова прымушае думаць і гаварыць пра іншае. Аб тым, што Аркадзь Куляшоў падняў беларускі верш, беларускае паэтычные слова на новы эстэтычны ўзровень. Пасля Янкі Купалы, Якуба Коласа і Максіма Багдановіча — іменна яму хапіла сілы і духу зрабіць відочны крок наперад у развіцці нацыянальнага верша. Найпершымі паплечнікамі яго ў гэтым былі на працягу дзесяцігоддзяў Максім Танк і Пімен Панчанка.

Гаварыць пра творчую школу якога-небудзь слыннага майстра, пра яго вучняў і паслядоўнікаў — заўсёды рызыкоўна, і аднак жа, уважліва пранікаючы ў дух, у склад і лад такіх, напрыклад, выдатных і самабытных нашых паэтаў, як Сцяпан Гаўрусёу і Аляксей Пысін, — немагчыма вызваліцца ад уражання, што яны куляшоўскую школу прайшлі несумненна.