Ніл Гілевіч - Талісман

Дарэчы, у вуснах многіх нашых грамадзян словы "суверэнітэт, незалежнасць" сталі словамі зняважліва-абразлівымі, гучаць як лаянка. Няшчасце на галаву звалілася — суверэнітэт! Жылі-жылі — і раптам: на табе — пракляцце божае! Суверэнітэт народу дастаўся! На вялікі жаль, гэты матыў праступае і ў некаторых прамовах тут. Пад любым прыкрыццем — але давайце пазбавімся суверэнітэту, бо ва ўсім вінаваты ён. Новая хвароба ў Беларусі, новая бяда-няшчасце, — сіндром набытага суверэнітэту!

Сапраўды — дажыліся!

Выступленне на сесіі Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь (18 лістапада 1993 г.)

Тут была заява, што гэта пытанне хочуць абмяркоўваць адно дэпутаты з апазіцыі — члены БНФ ды Грамады. Я не належу ні да БНФ, ні да Грамады, ні да якой-небудзь іншай партыі. Не належу і не збіраюся належаць. Але я належу да народа, які тут жыў, жыве і будзе жыць, і які заслугоўвае іншай долі, чым тая, якую меў у стагоддзях, калі з яго воляй ніхто не лічыўся, да народу, які мае права, Богам данае права, быць і пачувацца гаспадаром на гэтай зямлі, на сваёй роднай зямлі — іншай у яго няма. I таму зразумець маю трывогу ў гэту хвіліну, думаю, няцяжка.

Нельга недаацэньваць момант, які мы зараз перажываем — бо ён можа аказацца лёсавызначальным, ён можа стаць пачаткам канца — канца таго, да чаго мы так доўга ішлі — да суверэннасці, да незалежнасці. I што ж прымушае многіх з нас, сыны і дочкі Беларусі, так лёгкадумна ставіцца да лёсу сваёй Бацькаўшчыны. Аналітычныя разборы сітуацыі — не рытарычныя пытанні, што тут прагучалі, — а аналітычныя разборы, зробленыя людзьмі, дасведчанымі ў эканоміцы, у фінансава-грашовых справах, пацвярджаюць, што сама па сабе ратыфікацыя гэтага пагаднення нам нічога не дасць — ніякіх канкрэтных эканамічных выгад. Што нам замінае гандляваць зВасіяй, з іншымі краінамі, супрацоўнічаць, устанаўліваць і развіваць эканамічныя сувязі? Нішто не замінае. Калі ласка! Давайце дамаўляцца — і аб рэсурсах, і аб цэнах, і аб мытні, і аб усім іншым. Я не веру, што няма іншага выйсця апрача як ратыфікаваць сёння ж гэтае пагадненне. На што нам гэта аб'яднанне грашовых сістэм? I не трэба галасаваць за яго. Не трэба. Устрымайцеся сёння, шаноўныя дэпутаты. Калі мы толькі ступім на гэты шлях, час пакажа і пераканае, што гэта шлях да здрады нацыянальных інтарэсаў, да страты эканамічнай суверэннасці і дзяржаўнай незалежнасці.

I што ж гэта, скажыце, за доля такая, што мы самі, самі паступаемся здабытым правам? Усе людзі ў свеце ва ўсіх краінах радуюцца здабытаму праву самастойна вырашаць свой лёс, ганарацца гэтым правам, змагаюцца за ўмацаванне суверэнітэту. А мы? А мы, як апошнія недарэкі, хочам бяздумна пазбавіцца суверэннасці, хочам дабраахвотна стаць дамініёнам магутнай суседняй дзяржавы! I гэта тады, калі ўвесь свет прызнаў Рэспубліку Беларусь як незалежную дзяржаву!

Я пакідаю трыбуну з надзеяй, што ў вашых сэрцах у гэты момант пераможа пачуццё клопату за лёс Беларусі і пачуццё нацыянальнай годнасці.

"Звязда" за 21 снежня 1993 года

Цяжка адысці ад таго, што было перажыта ў зале Вярхоўнага Савета на мінулым тыдні. Агульнае ўражанне: як мы яшчэ не гатовы на свядомым дзяржаўным узроўні вырашаць надзвычайнай важнасці пытанні! Як неадольна вылазіць і бярэ верх звыродная вернападданіцкая псіхалогія, у рэчышчы якой — і дзікая прага ўлады, і зайздрасць, і правінцыйная пыха, і ліхвярская хцівасць, і ўсё іншае, што асляпляе і атупляе розумы, душы, сэрцы! У чацвер у зале, можна сказаць, запанавал а атмасфера, далёка не адпаведная годнасці грамадзяніна, а тым болын народнага дэпутата, перамагло нешта злобна-агрэсіўнае, нямудрае, безразважлівае, і нават падлаватае.

Даклады дэпутатаў А. Лукашэнкі і С. Антончыка, звёўшы ў адно вядомыя і малавядомыя факты, добра паказалі жахлівага монстра карупцыі, яго неймаверна раз'ятраны апетыт. Многія дэпутаты ў сваіх прамовах дамалявалі, удакладнілі дэталямі і штрыхамі пачварны вобраз гэтага страшыдлы. Ну, а што ж далей? Што — у выніку? Куды павярнулася справа?.. Куды? Думаю — туды, куды і было запланавана рэжысёрамі.

Так ссунуць акцэнты з галоўнага — страшна небяспечнага для дзяржавы і народа — на нявартыя грамадскай увагі дробязі, так перакасіць самую мэту-задачу Камісіі, — гэта ўжо трэба зусім не мець Бога ў душы. Выбачайце, але ў чыста лагічным плане такі перакос ёсць поўны абсурд, у маральным плане — гэта палітычны цынізм. Увесь народ, усе сумленныя людзі бачаць і ведаюць, якія маштабы прыняла ў верхніх і сярэдніх эшалонах улады карупцыя, якая бессаромная ідзе "прыхватызацыя", разрабаванне народных багаццяў, створаных мазольнай працай і салёным потам мільёнаў людзей. Народ, паўтараю, гэта ведае, і ён чакаў глыбокага аналізу праблемы, раскрыцця прычын і канструктыўных высноў — як выходзіць са становішча, што рабіць, каб Беларусь канчаткова не ператварылася з прававой і цывіліаванай еўрапейскай дзяржавы ў нейкую дзікую "каўбойскую" рэспубліку зладзюганаў і гангстэраў. I якіх жа высноў дачакаўся? "Трэба зняць з пасады Старшыні Вярхоўнага Савета Станіслава Шушкевіча!" Аказваецца, гэта ён віноўнік таго, што ў нас столькі напладзілася мафіёзі, хабарнікаў, спекулянтаў, махляроў і жулікаў. Ён — ды яшчэ дэпутаты з апазіцыі. Да чаго ж прымітыўна-вульгарны палітыканскі ход! I на каго ж, цікава, ён разлічаны? Хіба што на даверлівых, наіўных дзяцей?