Ніл Гілевіч - Талісман

Куляшова як паэта вызначала вельмі высокая ступень мастакоўскай годнасці. На чым яна трымалася, чым забяспечвалася? Гранічнай шчырасцю ў адносінах да жыцця, да свету, што наўкол цябе, да людзей, што побач з табою. Шчырасцю — і даверам. Даверам — і павагай. Шчырай павагай да людзей, да жыцця, да свету. I да паэзіі. Да слова. Надзвычайная павага да слова! Адносіны яго да слова былі не проста прафесіянальна-рабочыя, гэта былі адносіны майстра-чарадзея. Майстра з вялікай літары. У сталага Куляшова бадай не знойдзеш ні аднаго верша філігранна неапрацаванага, але не знойдзеш і такога, пра што можна сказаць'' віртуозна'' і не больш. Затое сотні разоў скажаш: да чаго ж хораша! — да чаго ж праўдзіва! — да чаго ж балюча! Або: як святліста-светла! — як чыста! — і як тужліва-горка!..

Дарэчы, наконт чысціні. Годнасць мастака-майстра і ў тым, што ў яго творах вы не знойдзеце ні ценю пошласці, таннай гуллівасці, ды і проста расхожай банальнасці. О, як высока ўзвышаецца ён над той рыначнай кніжнай прадукцыяй, што заваліла сёння нашы прылаўкі! I якая ж у гэтым сэнсе школа культуры, інтэлігентнасці, высакароднасці, скажам шырэй — чалавечнасці, — школа, якою вызначалася ўся наша класіка: прыгадайце Купалу і Коласа, Багдановіча і Гарэцкага!..

Добра, скажа хто-небудзь, а як жа ўсё гэта вяжацца з тым, што ў творчасці выдатнага паэта сення проста не прымаецца, бо ёсць данінай ідэям фальшывым і шкодным. Паслухаем самога паэта:

А хто, скажыце, праз той час прайшоў без суровых метак? Думаю, што няма такіх.

Гэта з яго "Маналогу", напісанага ў дні самых горкіх роздумаў паэта. Было б дзіўна і неверагодна, калі б тая нечуваная трагедыя, якую перажыў за дзесяцігоддзі таталітарнага рэжыму наш народ, не прайшла праз душу і творчасць паэта. Рэжым душыў свабоду, творчасць, душыў таленты. Таму ёсць і ў Куляшова старонкі, якія сёння чытаць і сумна і горка. Гэта — трагічныя старонкі яго творчага лёсу. Так іх і трэба ўспрымаць — як трагічныя. Будзем помніць: у вершатворцы нязначнага, дробнага — і памылкі яго выглядзяць дробнымі. Памылкі вялікага паэта — гэта ўжо драма і трагедыя, бо ў іх адбіты драматычны і трагічны лёс народа. Таму Куляшова трэба чытаць з тым даверам да яго шчырага таленту, з якім ён пісаў пра свой народ, жадаючы яму дабра і толькі дабра. I нельга паспешліва заяўляць, што сёння, маўляў, прыцьмелі і падзеі, апісаныя паэтам, і героі, якім ён аддаў сваё сэрца, і, маўляў, не такія яны ўжо і значныя. А можа не яны — а мы прыцьмелі і паблеклі? Можа, гэта з намі нешта здарылася? Я павінен паверыць, што прыцьмеў і пабляк вобраз беларускай дзяўчыны-паланянкі з верша ''Ліст з палону"? I каму — павераць? Каб зрабіць гэта — трэба растаптаць самы балючы боль у душы нашага народа. Хто на гэта здольны? Ва ўсёй сусветнай паэзіі аб апошняй вялікай вайне я не ведаю верша, роўнага па сіле Куляшоўскаму "Лісту з палону". Хіба што "Враги сожгли родную хату" М. Ісакоўскага пастаўлю побач. Хіба што — толькі гэты геніяльны верш народнага рускага паэта. Ці, можа, аб'явім прыцьмелай і нецікавай паэму пра змаганне заходнебеларускіх хлопцаў і дзяўчат — крыштальнай душы патрыётаў — за ўз'яднанне нашай Бацькаўшчыны? — змаганне супроць акупантаў, якія адарвалі і загрэблі палавіну нашай роднай зямлі? Можа, гэта не было вялікай трагедыяй народа і не пакінула ў нашых душах следу?

Дазвольце не доўжыць прыклады: іх вельмі многа. Дазвольце на завяршэнне сказаць: не засланяць і не адсоўваць у цень, а чытаць і перачытваць трэба такіх паэтаў, як Аркадзь Аляксандравіч Куляшоў.

Выступленне на сесіі Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 2 сакавіка 1994 г.

У мінулую пятніцу, выступаючы з гэтай трыбуны, дэпутат Сарокін патрабаваў ад Старшыні Вярхоўнага Савета стварыць яшчэ адну парламенцкую камісію. Для чаго? Для расследавання, цытую, "фактов пропаганды в средствах массовой информации национализма''. Беларускага, вядома. У выніку гэтага расследавання, цытую далей, «оценить роль постоянной комиссии под руководством народного депутата Гилевича. О выводах и предложениях доложить Верховному Совету». Гэта — па-першае. Па-другое, дэпутат Сарокін прадпісвае Старшьші Савета Міністраў, цытую, «рассмотреть целесообразность нахождения на должности министра образования спадара Гайсенок».