Ніл Гілевіч - Паланэз Агінскага [Лірыка. Паэмы. 1996 – 2002]

Я не быў
У тым фашысцкім лагеры
Між балот палескіх і дуброў,
Дзе ўрачы,
Страшней, чым п'яўкі прагныя,
З Колькі Лецечкі смакталі кроў.
Днямі гэнымі,
Наскрозь прагорклымі
Дьшам, гарам, горам і журбой,
Я не быў між тых, чыёй крывёй
Захлыналіся шпрыцы з іголкамі.
Дык чаму ж,
На край наш родны гледзячы,
На людзей, на дрэвы і траву,
Мне здаецца,
Што я з сэрцам Лецечкі,
З хворым сэрцам Лецечкі жыву?..

2000

Планета ў трывозе:
Зноў шнурам бікфордавым
Дыміцца газегны радок...
А пчолка,
Натхнёная сонечным водарам,
Збірае нектар на мядок.

Зноў курчыцца ў муках
Душа чалавечая –
Ад жахаў, ад горкіх бядот.
А пчолка... а пчолка
Ад ранку да вечара
Збірае нектар на мядок.

2000

Як скарыў Ярмак людцоў Сібіры –
Мноства розных родаў і плямён,
На прасторы, што асвоіў ён,
Рынулі з Масквы купцы-праныры.

Настаўлялі там факторый безліч,
I тубыльцам, каб наладзіць торг,
Везлі ўсё, што, зналі, пойдзе ў толк,
А найперш - «ваду-агонь» ім везлі.

Спойвалі няшчасных паляўнічых
I за пляшку «вогненнай вады»
Бралі шкурак важкія пуды –
Норкі, сабаля, пясца, куніцы...

Бралі іх фактычна задарма,
Ад чаго імгненна багацелі
I шчэ болей багацець хацелі,
Бо граніц у корці той няма.

А няшчасныя ўсё больш прасілі
Даць «ваду-агонь» ім за тавар,
I ўсё больш рабілася ахвяр
Страшнай немачы, што йшла з Расіі.

Так і выкаціла за стагоддзі
Іх амаль усіх «вада-агонь».
Сёння ж у Расіі ўсе кругом
У сівушным топяцца разводдзі.

Страшна ўжо на спітых апушчэнцаў
I глядзець: што сталася з людзьмі!
I няма ратунку, чорт вазьмі!
Прапіваюць і душу дашчэнту!

Калі Бог сам помсціць - хто ўратуе?
... А ў Сібіры непітушчы люд
З-за Амура - лезе ў кожны кут
I звяркоў, каб футры мець, гадуе.

2000, снежань

Як пісаў неаднойчы ў журбе
Мой калега
Галоўнаму пану-начальніку:
Цяжка надгаладзь жыць!
Іншы раз на абед —
Толькі хлеб
Ды «варгола» у чайніку.
А каб вершыкі ў стосік сабраць
Ды іх кніжачкай выдаць,
Хоць тоненькай -
Дзе вы бачылі! Тут табе, брат,
Дабрадзей нс ўфундуе
Грунтоўненька.

Праўда,
Сябру, надаўна, майму
Пашчаслівіла:
Дзядзька скапыціўся ў Лондане
I як спадчынніку
Адпісаў перад смерцю яму
Столькі фунтаў,
Што муза не будзе галодная.

Мне ж не шэнціць:
Мой дзядзька-багач,
Што за морам жыве
I даўно ўжо старэчына, -
Штось не хоча душу «выпрагаць»
I ўсё копіць і копіць
Бліскучае рэчыва.

Хоць ты выгукні:
«Дзядзечка, мілы, пара!
Колькі ж можна капціць?
Ты заседзеўся, родненькі!
I не ў думках табе,
Што паэты з пяра
Не жывуць.
Кашчанеюць, гаротнікі!..»

Ды гукаць я не стану.
Хай дзядзька капціць -
Хоць да ста.
На панэль, як нябога-банкрутачка,
Мая муза
Не пойдзе вачыма свяціць.
Нізавошта!
Яна ж у мяне - беларусачка!..

2000, снежань

Можа стацца - і я адыду
У сутонь курапацкую
I на сыпісты жвір упаду
Не ўасобку, а ў брацкую.

Дык калі вы мой прах там знайсці –
Прыйдзе час - зажадаеце, -
Па шырокай крывіцкай касці
Вы мяне распазнаеце.

2000

Вы, пэўна лічыце, што ў гэты свет
Я і прыйшоў для баявога чыну.
О не, сябры! Мне Божы запавет
Быў іншы - славіць сонца і жанчыну.

Але Радзімы ўкрыжаванай лёс,
І для самога Бога неўспадзеўку,
Маю душу на барыкады ўзнёс,
Дзе і трапечацца яна на дрэўку.

2000

О, друг мой,
Як гэта нямала —
На захадзе дня
Сядзець каля грубкі
I слухаць,
Як трэскаюць дроўцы,
Як льецца мелодыя жарсці
З-пад пальцаў агня,
I ў тон ёй
Шукаць у душы
Запаветныя слоўцы.

2000

У сэрцы і дагэтуль пе пагухлі
Заранкавыя водсветы вясны.
Я нават помню, як скрыпелі туфлі,
Калі праходзілі Вы ўздоўж сцяны.