Ніл Гілевіч - Паланэз Агінскага [Лірыка. Паэмы. 1996 – 2002]

«Чаравікі! Чаравікі!»
«Колькі?» - «Трыста просім!
Забіраеш?» - «Кошт вялікі!»
«Што ты круціш носам?
Ты бяры й не сумішвайся!
Дома дзякуй скажаш.
Будзеш біць - адно трымайся!
I ў труну ў іх ляжаш!»

«Бурнос па дзяшоўцы!
Бурнос па дзяшоўцы!
Купляй,чалавеча!
Бурнос — заглядзенне!
I сам будзеш цёгаць,
І баба адзене!..»

«Дзядзька, скінь хаця б пяцёрку!»
«Мо табе аддаць дарма?»
«Ён жа, глянь, зусім пацёрты!»
«Ты пацёртая сама!»

«Колькі просіш, мадам?»
«За «бумагу» аддам».
«Хіба разам з табой –
Тады, можа, й куплю!»
«Калі разам са мной –
Палавіну ўступлю!..»

«Што, падабаецца табе
Тальяначка? Бяры!
З ёй і ў асінавай журбе
Не будзеш знаць бяды!»
«Узяў бы, братачка, яе,
Узяў і не гадаў,
Калі б і рукі ты свае
Мне заадно аддаў».

«Ну харасо! Ну харасо!
Сто дваццаць концаных - і фсо!
I то, мадам, сугуба вам!
Бо візу, ві із тых, мадам,
Хто панімае, сто к цаму.
Дык вам - і лыотную цану!..»

Прайшоўшы наўкруга і перасекшы
Базарны пляц упоперак крыж-накрыж,
Спыніўся я і выдыхнуў: «Ну, фсо!
Пара і мне свой торг распачынаць».
I я дастаў з партфеля цуд заморскі -
Карцінкі-лодачкі: мадэлі строгай,
Без засцежак, без банцікаў, без строчак,
З абцасікамі, выгнутымі пекна,
З падэшаўкамі, гладкімі, як шкло...
Ні ў кога тут падобных я не бачыў
I блізка нават! А таму цану
Я адпаведна вартасці назначыў:
Паўтысячы - і ні рубля ніжэй!
Мой «цуд» заўважылі, жанкі, вядома,
I пачалі спыняцца, браць у рукі,
Круціць, глядзець дасведчана і ўважна,
Але, пачуўшы, колькі я прашу -
«Ого! - ускрыквалі. - Ну й заламаў!»
I, таргавацца нават не пачаўшы,
Прэч адыходзілі або казалі:
«За трыста - хочаш, дык давай вазьму».
I я, напэўна, з пачуцця пратэсту
Супроць такой насмешкі і абразы,
Успыхваў раптам, траціў сарамлівасць
І ўсё смялей ім сыпаў у адказ:
«Вы паглядзіце толькі! Гэта ж цуд!
Такіх не знойдзеце ва ўсёй краіне!
Абуеш - і саперніцы капут!
Як тому гаду Гітлеру ў Берліне!»

Заўважыў: ацанілі мой нязвыклы
Прэтэнцыёзны хваласнеў тавару.
«Ты бач яго! Як складна прымаўляе!
I ведае, чым падкупіць жанчын...»
Нагхнёны, пэўна, я і сапраўды
Зрабіў бы лодачкам сваім рэкламу,
Каб быў і змест у ёй, і склад, і лад.
Але патрэба ў тым адпала раптам.
Перада мной спынілася дзяўчына,
Мая равесніца, а можа, нават
I маладзейшая крыху, - дзяўчына
Такой чароўнай, дзіўнай прыгажосці,
Што я на момант там аслупянеў.
«Прьшцэса! Тая, што ў кіно замежным
Нядаўна бачыў. Чыстая прынцэса!..»
З адкрытым, па-дзіцячы мілым тварам,
З блакітна-васільковымі вачыма,
З прыпухлымі пунцовымі губамі,
З даўгой і тоўстай ільняной касой,
У белай кофтачцы з бурштыннай брошкай,
У цёмна-шэрай клёшавай спадпічцы,
Як заварожаная, нейкі міг
Яна на лодачкі мае глядзела,
Затым, назад галоўку павярнуўшы,
Гукнула: - Мама! Мама, йдзі сюды!..

На кліч «прынцэсы» падышла жанчына –
Мажная целам, у квяцістым плацці,
Са скураною сумкай у руках. –
Глянь, мама, лодачкі, якраз такія,
Як я хачу, - і колер, і фасон... –
Сказала, гледзячы жанчыне ў твар,
Чароўнае, нябеснае стварэнне.
А я... а я з яе не зводзіў воч,
Забыўшыся, чаго я тут і хто я,
I адчуваў, як чырванею ўвесь,
Як залівае твар гарачай хваляй.
- Ну пакажы, - спакойна, не адразу,
Нейк па-начальніцку сказала маці.
I я падаў ёй лодачкі - абедзве.
Адну, з вялікім нецярпеннем, тут жа
Дачка схапіла - разглядае, ставіць
На даланю, і пальчыкамі гладзіць,
I зіркае на маці раз за разам
Такім шчаслівым позіркам, што я
Адчуў у сэрцы дзіўнае жаданне,
Каб іменна яна, яна, яна
Купіла лодачкі мае! I нават
Імгненна вырашыў: дзеля яе –
Цану спушчу, не буду таргавацца...
- Падыдуць, бачу зразу, што падыдуць, -
Пераканаўча, горача, напорна
Яна гаворыць імпазантнай маці,
Каб тая не ўсумнілася, крый бог!..
- Ды пачакай ты! Мы яшчэ не знаем,
За колькі хоча ён прадаць іх, можа,
У нас і грошай гэтакіх няма...

Я не адразу зразумеў, што просяць,
Каб я назваў цану, - мая ўся ўвага,
I думкі ўсе, і чуйнасць, і свядомасць
Былі забраны казачнай «прынцэсай»:
Як сам не свой я чуўся перад ёй.
- Дык колькі ж, хлопец, хочаш ты за іх? –
Перапытала голасна жанчына.
I я - куды дзяваўся мой імпэт –
Адкашляўся і, каўтануўшы сліну:
Чатырыста, - ледзь выдавіў з сябе.
Што-што? Напэўна, ты жартуеш, хлопец!
Зрэагавала насмехам жанчына. -
Табе ніхто за іх не дасць і трыста.
Але пра гэта рана гаварыць,
Спярша прымерыць трэба, ці надыдуць.
Хадзем на ўзбочча, дзе няма народу, -
I, згоды не чакаючы маёй,
Пайшла паперадзе, за ёй - «прынцэса»,
А за «прынцэсай» - я, усхваляваны,
Разгублены - да роспачы амаль.
«Дык як жа гэта? Не дадуць і трыста?
Мне ж прапаноўвалі... Але такой бяды! -
I тут жа ўслед пераляцела думка
На іншае: «Каб толькі падышлі!
Каб толькі ёй у самы раз былі!..»
Ей, што ішла перада мной спаважна,
У белай кофтачцы, у клёш-спадніцы,
Такая зграбненькая ўся ў пастаці,
Такая тоненькая ў паясніцы,
З такой прыгожай русаю галоўкай
На роўнай тонкай шыйцы пад касой!..
«Адкуль яна? Хутчэй за ўсё, мінчанка.
І не з галетных. Не з такіх, як я.
Цікава, як яе завуць? Напэўна,
Не па-вясковаму, не Верка, Волька,
А нейк, а нейк... Каб толькі падышлі!
Каб толькі ёй у самы раз былі!..»