Генрых Далідовіч - Цяпло на першацвет

Алена Пятроўна падумала, што не мокнуць жа ёй на дварэ, трэба зайсці ў бліжэйшую хату, паглядзець, як жывуць людзі, пагаварыць з імі, папрасіць, каб паклікалі тутэйшага старшыню сельсавета. Не паспела адчыніць варотцаў, якія вялі да новага вышаляванага дома, як да яе кінуўся сабака, зароў, заліўся моцным, хоць затыкай вушы, брэхам.

З хаты ніхто не выйшаў. Алеца Пятроўна пастаяла, збаяўшыся сабакі, i павярнула да суседняга, больш старога дома. Пад страхою сенцаў гэтай хаты стаялі, звесіўшы галовы, куры, на двары ляжала доўгае карыта, i ў яго налілося поўна вады.

Алена Пятроўна зайшла ў сенцы, пастукала i ступіла ў хату, спыталася:

— Можна?

— Проша,— пачуўся з другой палавіны мужчынскі голас.

Яна стрэсла з балоневай хусткі ваду, павесіла яе на цвічок, села на лаве, агледзела хату. Спадабалася: сцены былі чысценькія, нядаўна пафарбаваныя бялюткім мелам, мясцінамі нават былі знаць палосы ад густых шчацін, беленькая была столь, чырвоная, зіхаткая падлога, зялёная, без ніводнай плямінкі ад дыму, стаяла печ. Вілкі стаялі на чыстым лісце паперы.

Тут жа на кухню зайшоў невысокі, ca светлымі бровамі, рыжымі вусамі, статны для сваіх гадоў мужчына. Здаецца, яна недзе яго бачыла. Гаспадар гэтаксама пільна паглядзеў на яе, прывітаўся.

«Можа, прыходзіў калі з якою просьбаю? Ці мала бывае за дзень людзей, усіх не запомніш».

— Во зазлавалася неба,— сказала яна.

— Зазлавалася дык зазлавалася,— прамовіў мужчына, а яна падумала: не ведае яе, каб знаў, то так смела не трымаўся б...

— Зусім злажыла жыта,— сказала яна.

— Злажыла,— пашкадаваў гаспадар.— Гэтакі град смаляў... I дождж во колькі ўжо лье, аж зямля перастала прымаць ваду.

— Хай бы на колькі дзён пазней ліло.

— Неба сляпое, у яго свая работа,— усміхнуўся мужчына.— Прыйшла яму пара, вось i разгулялася...

— Ну, як вы жывяце? — спыталася Алена Пятроўна.

— Ды памаленьку,— сказаў ён i сеў на другім канцы лавы.— Маракаваць няма на што. Здаровыя, сілу яшчэ маем — стараемся працаваць. На плату не крыўдзімся...

— Калі што — гаварыце,— прамовіла яна.— Я з вобласці...

— Ды ведаю, Алена Пятроўна...— сказаў мужчына i не ўсміхнуўся, нават не варухнуліся ягоныя вусны, не міргнуў вокам. Сядзеў ціхі i спакойны.

Яна ўстрывожылася, адчула, як мацней забілася сэрца, не змагла вытрымаць гэтага спакойнага погляду, разгадала ў ім глыбокую журботнасць.

— Ты? — выдыхнула яна.

— Можа i не я, Алена Пятроўна,— гледзячы на яе, прамовіў ён, i яна не зразумела: злуе, дакарае, пасміхаецца?

— Чаго ты тут, за пяцьдзесят вёрст? — здзівілася яна.

— Хату купіў, жыву...

— Сяргей... Як жа цябе?.. Ты прабач...

— Ды нічога,— сказаў ён.— Па бацьку i лішне называць, мы не прывыклі... А так Карачун я, бацька мой Адамам зваўся.

— Aгa, дзякую,— яна збянтэжылася, успыхнула чырванню.— Цяпер i сама ўспомніла: Сяргей Карачун. Ды ты ж знатны чалавек...

— Які там знатны! — махнуў ён рукою, як засаромеўся.

— Ды ты ж добры садавод, я да ўзнагароды цябе летась прадстаўляла. Каб ведала... ну, каб помніла, што Карачун — гэта ты, то большай дабівалася б...

— Хопіць мне i гэтай.

— I ў дакладах сваіх я часта цябе хвалю.

— Хваліце...

— I ведаў, a маўчаў...— прамовіла яна.

— А што я магу сказаць, Алена Пятроўна,— паціснуў ён плячыма,— я працую, як заўсёды, стараюся.

— Называй мяне Алёнаю,— папрасіла яна.

— Вы адно, а я — другое...

— Ладна табе,— махнула яна рукою,— некалі, калі маладая была i ты таксама, то называў.— Сказала i ўсміхнулася: помніла, што ніколі ён не клікаў яе так.

— Годзе вам смяяцца,— як папрасіў ён.

— Ды не смяюся, Сяргей,— яна перастала жартаваць.— Я тады дурная была, смяялася... А ты ўсё такі...

— Ды не мяняюся,— гаварыў ён i глядзеў у стол.— Жыву, як бог вучыць.

— Добры твой бог,— сказала яна.— А душа твая яшчэ лепшая... Залатая ў цябе душа, Сяргей, толькі з гадамі адчуваеш гэта...

— Гаворыце вы,— збянтэжыўся ён,— вы самі дужа добрая...

— Толькі не для цябе я добрая,— сказала яна,— табе дабра таго я найменей прынесла.

— Мала што было,— прамовіў ён,— але рукі ў вас залатыя, галава разумная, язык ведае, што гаворыць... Вось за гэта i любяць вас людзі.

— Калі так, то дзякую за цёплыя словы,— сказала яна i ўспомніла, як яе, маладую, прыгожую, толькі што пасля інстытута, прыслалі працаваць у калгас, дзе жыў Сяргей. Ён i тады, гадоў дваццаць таму, быў садаводам, гэтаксама быў малады, статны i вельмі сарамлівы.

Ёй сказалі, што гэты хлопец закахаўся ў яе, на сходах не зводзіць з яе вачэй, хоць i стараўся не сутыкацца. Яна пасмяялася з гэтага, паслухала сваіх сябровак i сама стала прыходзіць у сад, жартаваць: «Ну выберы мне, жаніх, лепшае яблычка»,— ён бянтэжыўся, але даваў ёй папяроўкі. Яна папракала, што пашкадаваў, пачаставаў самым горшым, пагражала, што не пойдзе за яго замуж. Ён хмурнеў, гаварыў толькі: «Годзе вам смяяцца...»