Генрых Далідовіч - Цяпло на першацвет

— Вінават,— усміхнуўся мужчына,— хадзіце сюды. Пасядзім i пагаворым.

— Не, дзякую,— адмовіўся я, ведаючы, што будуць запрашаць выпіць i цяжка будзе адмовіцца, a выпіўшы будзе нядобра, сорамна заходзіць да другіх.

— Хадзіце,— запрасілі i другія мужчыны,— i пра майго раскажыце.

— Знайшлі калі пытацца,— накінулася гаспадыня.— Пра дзяцей сваіх успомнілі. Калі такія добрыя бацькі, чаму на бацькоўскі сход вас не загнаць?

— Не вучыцца наш? — спытаў мяне гаспадар.

— Во якія могуць быць ацэнкі,— сказаў я i падаў паперку.

— Ну, я яму сёння дам на арэхі.

— Гэта ты ўмееш,— сказала яго жонка.

— Не хочуць вучыцца цяпер дзеці,— загаварылі за сталом.— Ці цяпер настаўнікі не строгія, ці яшчэ што.

— Некалі былі строгія, помню, калі Іван Сямёнавіч...

— Калі самі не можаце памагчы, то хоць паглядзіце, каб ён дома што чытаў ці пісаў,— сказаў я.

— Паглядзім, паглядзім,— сказаў гаспадар; бачачы, што ён хоча пасадзіць мяне за стол, я пайшоў з хаты, папрасіў толькі гаспадыню паказаць, дзе жывуць бацькі Лёніка Логвіна.

— А што — i Лёнік слаба вучыцца?

— Не,— сказаў я,— ён добра вучыцца.

— Скажыце, во ўдасца добрае дзіця — хіба ён з'есць, што наш, ці паспіць у такім чыстым, а да кніжак ахвоту мае. Калі ні прыйдзі, усё чытае,— сказала гаспадыня.

— Ён — выдатнік.

— Удаўся такі,— сказала гаспадыня.

— А можа, i выхаваўся,— сказаў я.— Выдатнікам не народзяцца.

— А бог яго ведае,— сказала гаспадыня.— Я ж таксама хачу, каб мае дзіця вучылася, чалавекам было, а яно не думае пра гэта.

Я развітаўся з гаспадыняй, яна падзякавала мне i правіла да варотцаў.

Да Логвінаў было недалёка, ды я ўбачыў Лёніка, які нёс два вядры вады, i пайшоў за ім. Заўважыў, што пагніў, абурыўся ў Логвінаў частакол, асела, пагніла ў падрубах i хата, была пакрыта гонтаю, ужо даўно пазелянелаю, аброслаю мохам.

Лёнік убачыў мяне, засаромеўся, шмыгнуў за гумно. Я зайшоў у цёмныя сенцы, пастукаў, але мне ніхто не адчыніў: у хаце стаяў шум i піск.

Я абмацаў клямку, адчыніў дзверы — i адразу пацішэла: дзеці, якіх было вельмі многа, стаіліся, утаропіліся на мяне.

— Добры вечар! — выйшла з-за цяглянай, некалі белай, а цяпер ужо абкуранай дымам грубкі невысокая жанчына i адказала на мае прывітанне, папрасілася: — Выбачайце, як усходзіцца гэта пламета, то ўсю хату пераварочвае.

— Багата ix у вас,— усміхнуўся я.

— Ды не спім з гаспадаром,— усміхнулася i жанчына.

— Ну, я з адно забяру, а то ў мяне няма дзяцей,— пажартаваў я.

— Бярыце хоць усіх,— падтрымала жарт жанчына,— Галаву яны мне празванілі, як выйду на двор, дык i не хочацца ў хату заходзіць.

— Каторае мне тут выбраць,— я ступіў, i дзеці сарваліся з месца i ў адно імгненне ўжо сядзелі на печы.

— Я настаўнік,— сказаў я.

— Я ведаю вас, неяк паказвалі мне ў Міланьках.

— Гэта я хаджу i гляджу, што вучні мае робяць дома.

— Наш сядзеў дагэтуль, пісаў нешта, цяпер кароў поіць,— расказвала гаспадыня,— Тэлевізара вельмі хочуць, а, ведаеце, сям'я вялікая, я дома сяджу ды хваравітая, гаспадар адзін робіць, то вельмі i няма з чаго купіць. Ёсць цялё, кажу: гадуйце, выгадуеце, прададзім, тады i тэлевізар купім. I кормяць, i пояць, i кожнага дня мераюць, колькі падрасло. Як ён там вучыцца?

— Добра,— сказаў я,— на вашых дзяцей не крыўдзімся.

— Большы, што да вас ходзіць, паслушны, працавіты, меншыя не такія будуць.

— Дык, кажаце, зрабіў ужо ўрокі?

— Зрабіў, на хакей прасіўся, але не пусціла, кажу: кончыш сёмы клас на пяцёркі, то куплю канькі, а цяпер нечага боты драць, бо грошы самі не сыплюцца.

— Павінен добра кончыць,— сказаў я.

— Нешта з галавою часта жаліцца,— сказала гаспадыня,— ці мо есць мала, ці рост такі, я ўжо не раз кажу: не чытай ты, ляж, паляжы, дык не, кажа: дужа цікава напісана.

— Суседзі вашы, бацькі Мішы Мытніка, добра жывуць,— сказаў я.

— Ён брыгадзір, добра палучае,— сказала гаспадыня,— Кажуць, зімою будзе машыну купляць, нам не дараўняцца да яго.

Я развітаўся з ёю i пайшоў. На дварэ ўжо цямнела, сонца не было, над небакраем стаяла вінная чырвань, снег быў нейкі сіні, моцна рыпеў пад нагамі, ужо даўно была зімовая пара, але вялікага снегу, моцных завірух яшчэ не бачылі.

Я прайшоў з паўвёскі, падзівіўся на маладзік, які невядома адкуль узяўся i холадна свяціў на небе, i нават не заўважыў дома, «пакрытага шыферам i з вялікай верандай»: усе дамы на гэтай вуліцы былі высокія, з вялікімі вокнамі, верандамі, з антэнамі.

Прыйшлося зайсці ў бліжэйшую хату i запытацца. Як паказалі, то я шпарка зайшоў, сказаў сабе многа не рассядацца, перагаварыць усё хутка.